NITIN IH EI TEL RINGRING DINGIH THUPI THIL 5 PAWL

Rawlhmeh leh ei le in lam ah hin mi zozo khal duhdan a bangaw theh kher lemlo. Kan duhmi lawng rori ai kan hrangih tha sawn mi hril thiam sehla harhdamnak lamah tuhnak in kan zia um thei pei maw? Harhdamnak hrangih ei le in tha pawl hi thil mankhung an ri si theh lo. A khung deuh khal cu an rak um ve thotho mahna! Cumi lakah kanmai hmuan le leilung ih kan cinmi thlaihnah, thlairah, thingthei tampi tla hi kan taksa hrang ih thil tha mi pe thei an rak tam tuk ve. Ziangmi an si ti theih sinsin kan tum pei..

Nikhat hrang ih ei tengteng dingmi thil panga pawl hi kan vun, kan sunglam, kan thin le lung, thau malter vivo nak hrang tiangih tangkai zetzet pawl an si. A mankhung lole kan lamih duhtawk ih kan ngah olsam thei mai lomi pawl hrangah kan lamih olsam takih kan ngah theimi thilri dang thawn ka run bet vivo ding.

Nikhat hrangih kan ei le in uar tengteng dingmipawl :

NO.1.,

Tidai thianghlim te hi in uar leh theitawk ih in ding kan si. Tidai hi ziangdang hmuahhmuah ai hnak khalin kan sunglam leh lenglam hrangah a thabik in a tangkaibik ringring. Nikhat ah amalbik liter 2 tal in thei sehla. Tihlum, sa tuk lo, hlum pheppho fangte in uar khal hi a tha tuk.

Tidai thianghlim kan in tikah kan taksa a ti hning ih kan lung in harhfim ter. Cule, thau zianghman a neih ve lo ruangah kan taksa peng phun tinkim ih an hnatuannak a bawm thei. 

(Zing thawh vete'n tidai menmen lole tihlum khuatpi khat in aw. Cumi hnu minute reilote ah na kuah a lo tthuah cih hngalh mai ding ih sunvu in na um a lo nuamter thei ding. Culawng silo in pumpi na tiang a kham thei.)

NO.2.,

Pe Hring (Mirang cun green beans an tiih purawng si deuh lo, kan lamih kan ei uar zetmi zuk ih ta vek hi.) #Fiber (Biology zir dah pawl cun ziang a si ti olte'n an thei mai ko ding. Laitong cun sunglam ih um hri le hram, taksa hrangih tangkai ngaingai thilhri ti'n kan ti mai ke!) nei tam ei le in dang tla ei uar tengteng ding kan si. Fiber kan ei tik ah kan taksa thau a demter thei vek in kan taksa ih tulmi thau mi a pe thei. (Mithaupawl a tawlter thei vek in mitawlpawl khal a thauter thei.)

Purawng leh pe dangdang khalah himi fiber hi kan ngah lohli thei. Thingrah tampi khal hi fiber nei tha taktak an si. 

NO.3.,

Nga sa hrekkhatpawl cu omega-3 timi hriak nei tha ngaingai an siih cumi hi punghman te'n ei thei theu sehla cu vun a tliangter, a mam ter, a damter, a nungter lawng si lo in vun lam natnak leh vun kansar nat tivek tiang a kham thei. 

Ngapi thau kan ti theu kha. Himi ah hin Salmon nga (Japan Sushi ih lar emem) hi a tha bik tiin mithiam hrekkhat cun an zum. Sinan, Sardine nga khalah omega-3 hriak a um ve ruangah an thatnak a bangaw kan ti thei ding. Sardine nga hi cu bazar ah olsam takih lei theih hluahhlo mai an si.

NO.4.,

Dawnfawh hi Vitamin C nei tha zet a si vek in tidai tampi a pai tel bet. Thau a pai ve lemlo ruangah taksa ih thau pawl a malter thei. Cule, berri (Strawberry, Blueberry, Blackberry, Bilberries, Goji Berry, Cherry) , a hmin khalih beri lole ri tivek pawl khal hi taksa hrangih tha hleice pawl an si theh. Kansar nat tiang a kham theitu an si. Himi kher lo, panti, thawphat tivek pawl tla hi Dawnfawh vek ih ei uar dingih thil tha ngaingai an si ve thluh. Man olte ih kan ngah theimi khal an si. 

NO.5., 

Bawnthur (Kawlhang) hi Orange, Strawberry, leh parbawr hring pawl bangih Vitamin C nei tam tak a si ve. Taksa hrang ei le in lam zingzoitu lakih American Journal of Clinical Nutrition cun Vitamin C hin vun a nonal ter thei ruangah ei uar dingin thucah a rak suah dah. 

Himi ei le in cinga pawl hi nitin kan ei le in mi ah tel ringring hai sehla kan sunglam lawng si lo in lenglam dahcahnak tiang mi an pe thei. A tawizawng cun Siibawi Fate ti'n tla kan ko mai thei ding. Sinan, thil pakhat lawng hi uar luan tuk ih ei ciamco ding ti lam cu a si riai lo mai. Cu ai in, punghman tak in lole zarhkhat ah cuzat, khazat tiih a kalhthlak in tla ei theu sehla an thathnem ding zat in hna an tuan thei sawn theu. 

Ei le in khal hi tlawngkai laiih Caan Hmadaan Ding kan tuah theu vek in nitin in, lole zarhtin in, lole thla tin in tuah thei kan zuam vivo cio pei uh. Rawl ei caan khal punghman tak ih neih thei hi mi pitling sungkaw um dan cikhat a si ve.


Source :
HuffingtonPost
DailyNutrition
US of Clinical Nutrition

NANNAN IH TANGKAINAK TETE

Nannan hi kannih Laimipawl khalin nasa tak in kan rak ei ve. Hmeh ti ciamco a si lo nan hmeh a ti thaw in kam a feh thater thei ngaingai. Hnakphek phom khalah a rim a ti hmuimi hin ei a ti nuam in a thawter cuang. Rome ah nannan hi an rak ei hmaisabik ti a si. Cukhal cu hmehbawlnak ah an rak hmang. Nannan hi sii cikhat ih retmi a rak si ringring. Mirang cun Chinese Parsley an ti kherkher ve thung. Mirang pawl hin parsley tiih kawhmi nannan cidang, kan lamih kan ei vek si deuh lo vek tla an nei. Cuvek pawl cu Italian rawl ah an hmang tam.

Tha ve maimai in nannan hi zarhkhat sung lai fridge(dai bawm) ah na ret tha khiokhi thei. A siat maimai ce lo.

A Vitamin neihmipawl tla cu....
Vitamin K123.00mg
vitamin C9.97mg
Vitamin A631.80
Folic Acid 11.40mg
Iron 0.46mg

Kan rel zo vek in nannan hi sii pakhat ih hman a si theu ih a thatnak an rel lar deuh mi pawl tla cu a tanglam vek hi an si :

* Nitin ih a ei ringring tu cu Vitamin K 150% a ngah ban tinak a si.
* Nannan ah hin ei le in lam ihsi kan ngahmi thacahnak nasa tak a tel.
* Hriak cikhat, VOLATILE tiih an kawhmi a nei telih himi in kansar nat a rak do nasa thei. Ahleice in lung hrangah a tha ngaingai.
* Sunglam ih thi sia (tursia) ummipawl a thiangfaiter thei.
* Ruhcang na tivek tiang a kilhim in a damter thei.
* Iron (taan ddat) leh magnesium nei tha zet khal a si.
* Luaksuak khal a kham thei.
* Kan thisen ih thii thlum mi a demter thei. (thisen thlum a tam tuk le zuunthlum nat a ngahaw lohli pang theu.)
* Kawpuar tivek leh pum ih thli tamtuk tivek khal ah a tha ngaingai.
* Zuun thawhnak zin ihsi ngah theihmi natnak phunphun tla a kham thei.
* Fiber(pum lam hnatuannak ih thil thupi tuk pakhat) khal thahnem tawk tak mi a pe thei.
* Cuci le sete vek ih keuhnak thak tivek tla rehter lohli thei.
* Kaileng kholhfaitu tha tak khal a si.

Image : internet.com

LAI SUNHLU IH DAWI THATNAK PHUNPHUN

India ahhin himi kung hi a tambik men thei ti ding khop a sinan kan Lairam khalah a rak um ve ngei cu a si. Lairam khalah kan nei tam a si ko ding, a hmin rori khalah Lai Sunhlu kan ti aw. Kan bulta vek rori a si ti a hmin kan kawh dan zoh in a theihtheih mai. 

Mirang ve thung cun hmin hmenhmen si deuh lo in an ko ve thung.  Phyllanthus emblica ti'n an ko ih mirang mi tampi cun ziang a si ti an thei lemlo men thei. Cule, thingrah hmin berry ti hmin keng pawl lakih pakhat khal a si ve. Mihrek cun Indian Gooseberry ti'n tla an ko mei. 

A thatnak phun dang tampi lak ihsin a lar deuhmipawl kan zohkhawm pei..

(1)Vitamin C nei tha ngaingai a si.

Lai Sunhlu hi Vitamin C nei tha zet a si ruangah sii le vai ih tuah copmi Vitamin C na ei le na bar hnak in a hring lai, lole a ro, a car ciami khal ei thei zuam sawn aw. A that tuknak pakhat hrih cu amah kan ei le in mi hin kan taksa ah siatnak zianghman in thlen thei ve lo.

(2)Lai Sunhlu hi khawsik leh dang na menmen vek hrangah sii tha ngaingai a si.

Na dang a nat caan lole na khua a sik caan tivek ah Lai sunhlu phom aw la a tii suakmi hai thum hrawng ah khuaitizuu hai hnih hrawng rawi in in aw. (Nat dang ruangih khawsik mi hrangah a si lo.)

(3)Ruhcang nat (arthritis) hrang khalah a rak tha tuk a rak si.

Lai sunhlu hi taksa(ruh) thling tivek demter thei a si vek in ruhna leh taksa thling khal a rehter thei. Himi ih a hnatuan cak tak ding cun nitin ih Lai Sunhlu malte ei ringring lole a tii (juice) malte in ringring men ding.

(4)Mit a dam ter.

Mi tampi cun Lai Sunhlu hi mit hrangih sii tha ngaingai a si ti'n an uar zet theu. Mitthli hal thei tuk, mit thatk, mit sen tivek hrang khalah tha lutuk a rak si. Tampi si cuang lo, nitin malte te ih ei lole in ringring thei hi mit cahnak hrampi pakhat a si ve. 

(5)Rawl ei in caan ih pumnuam lo tivek leh sungdawk a rehter thei.

Nitin Lai Sunhlu ei lole in ringring thei sehla rawl ei khawh ih ka pum nuam lo tivek menmen , cun sungdawk menmen tivek cu olsam te'n a rehter lohli thei. Hiang hi fiber a neihthat ruangih damnak kan ngah theimi an si.  

(6)Thau a tlepter thei.

Protein nei tha zet a si ruangah taksa ih thau ummipawl a tlep ter thei. Cun, cholestrol (cholestrol a tam tuk le zuunthlum ngah a ol nasa theu.) a ei heu vivo thei ih thau luan lo dingin mi a bawm thei. 

(7)Zuunthlum a kilhim thei.

Nitin te'n aire thawn lole khuaitilu thawi ei lole in ringring sehla zuunthlum nat a damter thei.

(8)Kaa ulcer(hmaa) a damter thei.

Lai Sunhlu hi tidai thawn nitin in cih theu aw la, kam hmaa, kam tot tivek leh pum nuamlo menmen, sungdawk tivek tiang a damter theh thei.

(9)Thisen a kholhfai thei.

Lai Sunhlu hi taksa sung ih um tursia kham theitu maktara a siih hlei ah thisen in kholhfai saktu bawipi khal a si. Nitin malte in ei le in ringring theu aw la na thisen feh a tluangter in a hrisel ter ding.

(10)Taksa a harhvang ter thei.

Vitamin C nei tha emem a si vek in taksa a damcak ter ih a harhvang ter thei. Himi hin hritlang siava tenau menmen tivek cu in khamsak theh thei. 

(11)Lai Sunhlu hin kan taksa a hngetkhohter(fit)  thei.

Nitin Lai sunhlu ei lole in ringring theu sehla taksa ih thau pawl mi a hlon sak thei. Cule, taksa a hngetkhohter (fit) thei bet. 

(12)Zan ihthat thaw tak ih it thei ko in mi a thlim thei.

Zan ah itthat lohli thei lo vek in na um pang maw? Juice ( a ti) in nitin malte te'n in theu aw la na ei kaa a thawt phah vek in na ihhmuh khal nasa tak in a thawt phah rori ding.

(13)Ruh a hrisel ter.

Calcium a nei that ruangah ruhcang a damter ti men si lo in ruhcang siatsuah theitu cells pawl a hlawnhlo thei. 

(14)Kansar nat a kilhim thei.

Nitin ih Lai Sunhlu a ei le in theutu hrang ahcun kansar nat ngahlo ding tiang a kilhim thei. 

(15)Lungphucawl nei hrang khalah a tha tuk.

Lung cakvak ter ih lung ihsin thisen zawh lut leh suah dan khal tha tak in a kilhim thei. Cholestrol (thau sia cikhat) a malter mi khal hi lungphucawl suak mai lo dingih zin le kawng tha pakhat khal a si. 

(16)Kuakfawkpawl hrangih bawmtu tha pakhat khal a si ve.

Lai Sunhlu hi lung hrang lawng si lo in cuap hrang khalih tha lutuk a si ruangah kuak khu kan hip luhmi kan cuap ih tang theu pawl a kholhfai theh thei ti a si. 

(17)Jaundice(a taa ywar yawka) hrangah tha ngaingai a si bet.

Kawltong cun ataaywar yawka an tiih mirang cun jaundice tin an ko. (Kan Laitong cun  vun eng nat ti'n ka run hmang lawk men ding.) Himi nat nei cun Lai Sunhlu tii hi zingtin, rawl zianghman pum ih a luh hlan ah khuat khat ih in ringring ding a si. Taksa ih tulmi nutrients (cahnak) mi a pe tel thei bet.

(18)Taksa sung ih lungto (thin, lung, lole kal) ummipawl a siatbal thei.

Taksa sungih lungte, ahleice in kal ih lung um tivek hi cholestrol (thau sia cikhat) ihsin kan ngah betmi thil a si. Cholestrol a malmi ei le in uar a thupi ngaingai. Sinan, himi Lai Sunhlu in kal tivek ih lung ummi a tlater lole a fate deuh pawl cu a ruaiter theh thei. 

(19)Mak danglam tak in Lai sunhlu hin thal nisa ah taksa a daiter thei ih thlatang khawsik ah taksa a hlumter thei ve thung.

Vitamin C ih hnatuan theimi hi a maksak ngaingai na ti ve lo maw? Lai Sunhlu ih ummi Vitamin C hi Vitamin C nei tha tiih theihlar a hlawh zettu Orange  (serthlum) hnak in a let 20 rori in Vitamin C a nei tam deuh. Curuangah thal nisa ah taksa a daiter ih thlatang khawsik lai ahcun taksa a hlumter theinak a rak si. 

Photo credit : internet.

KUANGKUAH THATNAK LEH

Kuangkuah hi mi tampi hrangih rawlhmeh thaw tak a si cingin a duhlotu khal mi ziangmawtizat a rak umaw ve thotho. Leitlun ahhin Asian mi pawl hi rawlhmeh ci kan nei tam sawn cuang a bang ka ti phah theu. Mirang hin kuangkuah hi an nei ve ko nan a tam sawn cun an theilo. Olsam zawng cun mirang hmin ih vun sim khalah an theih dahmi khal a si lemlo.(Rawldawr ka tuannak ih ka tawntehmi.) Asia ram a thleng theutupawl hin an thei ve.

Sinan, Southeast Asia ah hin a rak hminthang hleice cuang si bik a bang kan kuangkuah hi! Mirang tong cun water spinach ti'n an ko ih USA lamah cun Chinese Water Spinach ti'n an ko lar deuh sawn. Thailand ahcun phak bung tiih kawh a si lai ah rau mung ti'n Vietnam cun an rak ko ve thung. Trokuon ti'n Cambodia ahcun kawh a sinan kalmi shak ti'n Bangladesh pawl cun an ko ve. Chin ramah lawngte kuangkuah tiih ko kan tambik a bang, mi malte cun Kawlram tong in Kaazunyuat tiih a hmangtu khal bolo in an um ve thotho.

Kannih Chinmi pawl cun kuangkuah hi vokrawl ah kan rak hmang tlangpi siin a lang. Sinan, cumi lakah sungkua hmeh hrangih a rak hmangtu khal an rak um hnuaihni thotho. Hmeh ih a hmangtu hrang ahcun sumpai cemliam a bawm nasa ding ti uh law, a man le mual a mal tuk thawn.






A thatnak ci (9) in kan zoh pei...

(1)Zan itthat theilopawl hrang ah tampi a bawm thei. Kuangkuah ah selenium leh zinc ddat pawl an tel ruangah kan thluak hnatuannak a hahdam ter in a nuamter thei. Zan itthat theilo menmen hrangah itthat thaw te'n mi a thlim thei.

(2)Sungdawk a kham thei. #Fiber  nei tha tak a si vek in sunglam ih hnatuannak ah tampi lai a rel ve. Pumpi a cahvah ter thei vek in vun hrang khalah damnak tha tak a si bet vivo.

(3)Iron (thir ddat) tampi a nei. Kuangkuah gram 100 ah iron hi 2.5mg tiang a tel. Himi ruangah mi tampiih ei a hlawh phahnak khal a si thei. Thisen hnatuannak a ti felfai ti'n a tawizawng in kan ti phot kung aw...

(4)Zuunthlum nat a do thei. Hi kuangkuah hin thisen lakih ummi thi thlum an zuksuak thei ruangah thisen a thiangfai vivo thei.

(5)Mi a harhdam ter thei. Kuangkuah hi hiti ei men cun a thur lam theih ding ciamco a um hran lo nan Vitamin C a rak pai tha tak thotho rak siin. Mihrek tla cun hi Kuangkuah ih um Vitamin C hi thingrah tampi ih a paimi Vitamin C ai in a nei thahnem sawn tiih reltu tla an um phah tho! Vitamin C hin taksa a hninghno ter in taksa a nungter. Mi a cakvak ter.

(6)Vitamin C a neih that tuk vek in Vitamin A khal a rak pai tha tuk betbet. Cui Vitamin A cu kan mit hrangih thacahnak hrampibik a si ve thung. Mit a hahdam ter vek in mithmuh khal a fiangter thei. Mit siat lo dingih kilhimawknak hrangah Vitamin A ei ringring aw. A olsam zawng cun, Kuangkuah ei theu awla na mit hrangah Vitamin A tampi na ngah ringring ding tinak hrawng a si bik.

(7)Naupai hrang khalah ei tha ngaingai a rak si. Kuangkuah hi naupai tampi cun an rak ei uar nasa theu. Zuunthlum a do thei ruangah naupai laiih zuunthlum ngah lo ding ruahnak thawi ei uar mi a rak si. India ah tla cun naupai laiih ei tengteng dingmi cazin ih a rettu khal an tam sinsin.

(8)Lung a cakter thei. Zirnak pakhat ahcun kuangkuah kan ei mi hin kan lung lam hnatuan a cakvak ter thei. Lung hnatuan bawmtu tha tak a si ti khalin an sim.

(9)Pumsung ih rulkhuk leh hriksiapawl a dolet thei. Lenglam ih kan ngah theimi hmasia tla a dam cakter thei tiih a simtu khal bolo in an rak um thotho.

KUANGKUAH EI TIKIH RALRIN TUL TUKMI PAKHAT.

15 January 2014 (Wednesday) ih The Star Online Malaysia nitin thuthang ca suahmi ahcun "Kuangkuah hin mi a that thei..." ti thulu thawn ca an rak thlah dah. Cumi mi that thei tiih an ngansan bik cu ziang a si tile a kuangkuah ngaingai kha si lo in kuangkuah hnah ih rak um, bet theu rannung tete pawl sawn hi a si timi kha a si. Kan theih sual pang loh a beisei um.

Facebook page hrekkhat khalin himi thuhla hi an ngan hnuaihni dah zo. A kuangkuah kha tihnung le mi na ter leh siatsuah thei si lo in kuangkuah hnah leh a kung leh a hram tivek ih rak kop theu rannung tete pawl sawn kha si pumsung ih a luh le tihnung um sawn mi taktak cu! Cucu kha Fasciolopsis Buski ti'n an ko ta mai.

The Star News Online thotho cun kuangkuah ei tikah a hmin ih ei uar sawn dingin ruahnak a pe ih culawng si lo in hnahhring dang leh ei le in dang hrimhrim khal a fai thei bik ih kholhfai hnu lawngah ei le in dingin thucah a tuah bet.

Kuangkuah Tampi Lakih Keimai Uarzawng..

1) Kuangkuah leh Ungnuh (coconut milk) Suan

*Uluk tak ih kuangkuah sihciami kholhfai.
*Hnakphek
(Khasuan, lasun mu 2, hnakphek pi pum 2, phektereng pum 2, sawhthing mal takte phom cip.)
*Thing Kawlhra suan hmin cia

Sitii mal takte satter in na hnakphek phom rawimi thlak aw. A kang hlanah tidai na sih cia mi kuangkuah thlak in reilote cawk, cuisin coconut milk tam tuk lo in na rawi ding. Coconut Milk a tam deuh pang le tidai na nawh bet thei. Cii le chuuhmuk lole black pepper, white pepper , chicken stock pawl a thaw na ti dan in na rawi men ding. Hmin lutuk a tul cuang lo. Reilote sung suan duak men.

 2) Kuangkuah Ngapih Kio

*Kuangkuah kholhfai cia, a thli ko deuh tiang ret lawk.
*Lasun mu 3 hrawng nam pheng zawng vuak kuai.
*Sitii sa ah lasun kuai cia thlak
*Lusun hmin ceu ti vete'n thli ko cia kuangkuah thlak top.
*Meisa hlio vohvo laiah cawk lawk.
*Kuangkuah a tlep thlang tiin ngapih tii malte rawi.
*Hnakphek hring vuakkuai ih thlak.

(Ngapih hman tinte'n cii rawi ralrin man thei a tha ngaingai.)

Phundang deuh na duh asile ....
*Hnakphek pi sen, hnekphek thak mallai, lasun malte, khasuan malte, leh ngapih malte phom rawi aw la siti a so in cumi pawl na thlak lawk ding, tidai malte hmang aw la kang lo, bek deuh in a suak thei ding. Cumi theh ah kuangkuah kholhfai cia na vun thlak men ding ih cii al leh al lo na tep leh men ding.

"ZAWNGTAH MU" IH THATNAK MAKTARA HREKKHAT

ZAWNGTAH MU
&&&&&&&&&&&

Ziang ee ti tong hmang kherkher lo khal in a zuk zoh in ziang a si ti kan theih thei mai a zum um. A hmel leh a pian a mawi ciamco lo ih a rim khal hi a ngaina lem tuk lo hrang ahcun se tak a si bet. Sinan, thawtnak maktara a nei. A rim a siat tuk ruangah mi hrekkhatpawl cun an ei duh ve lemlo. A thawtnak a tepngahtu taktak pawl cun a rim vek men cu hngilh tahrat in ZAWNGTAH hi kan ei thotho. Na ei tam deuhdeuh le, kha fekfo zikte, rim pau vohvoh, thial tul zikte ih hak, kaa sung thial mutmo laiih ruai theh sal leh mai theu leh vun dolhzawng, dangsung ih a luh laifang ih a thawtnak rori khal hi a eithangtupawl ei duh sinsin ih a tuahtu a si ve phah mahna !!!

Kawlrawn lam ahcun a kung rori hmuh ding khal a tam ngaingai. Amalbik ah kawtthler tin deuhthaw ah kung khat tal cu hmuh ding a um tengteng ke !! A rah daan khal hi mak ve maimai in a tlawn tha deuh, a kawi (ngawi ) deuh, a mu tum deuh, a mu kha deuh, a tlawn sau deuh leh tawi deuh tivek in kan rak neihter culci theu. Sinan, bangawk ringring nak cihnih an nei. An rim a bangaw ringring ih milai taksa hrangih an thatnak khal a bangaw ringring, zawngtahmu a si sung ahcun !

Kan Lai rawl tiih vun kawhmai hi ka cak phah zuako nan ka ti sual deuh ding in ka ruat. Ziangahtile , zawngtah hi kan Lai ram lole Kawlram lawngah a rak um lo. Zawngtah larnak ram hrekkhatpawl hun tarlang sehla Thailand, Malaysia, Singapore, Laos, Myanmar leh India ( Mizoram ) pawl ah hin an lar hleice bik. Ram a bangawk lo vek in ei duhdan leh tuah duhdan tla a bangaw cio lo.

Thailand , Malaysia, Singapore (Keimai hmuhmipawl ahcun...) zawngtah hi a sa ei lo in a mu te lawng hi an ei. An tuahdaan lawngte kannih Laimipawl ih kan ei daan thawn cun a dangaw deuh. Kannih Laimipawl cun a hawng ziatfai in kan suangleuh (hel deuh lai hmin ceu in ) ih bawnthur (kawlhang) thawn kan bawl tlangpi. Mi hrek cun a kawm thawn a zate'n an rawh ih a mulawng phorhsuak in an ei ve phah. Duhdan leh tidaan a bangaw lo cio. Malay, Singapore , Thai pawl cun zawngtahmu hi kaikuang thawn thak deuh in an kio tlangpi theu ih rawldawr khalah khawng that lammi a si tlangpi theu.

Malay leh Singapore ahcun Petai tin an ko ih Indonesia ahcun Pete tin a hmin an ko thung. Mirang ahcun a rimsiatnak langter in Stinky Beans an ti mai nan a scientific hmin ahcun Parkia Speciosa ti ih kawhmi a rak si.   Kan tuahdaan leh kan eidaan a bangaw cio lo nan a rim cu a bangaw ringring ih a thut kelte'n a thu ringring lai. 

Kan taksa hrangah zawngtahmu in ziangvek thathnemnak a nei timi mallai in kan thlir khawm pei ...

1) Thinharnak(depression) - Zawngtah mu kan eimi hin kan taksa a thlahdul (relax) ter ih kan mood khal tampi a thatter phah thei. Lung khal mi a ti awiter thei tin Scientist pawl in an hawl hmu.

2)Anemia - Kan thisen sungih haemoglobin tuahsuaknak ah tampi a bawm.(theiholnak cun thisen sungih oxygen feh sukso a bawm.)

3)Thisen mal - Zawngtah mu in kan thisen khawhdan a tlaitluan (punghman) ter. Milai pakhat ih a harhdamnak ah thihsen khawhdan hi a thupi tuk ve mi a si.

4)Thluak a cakter - Potassium dat tampi nei a si ruangah kan zirnak lam ah in phurter in in harhvangter thei.

5)Thinro  - Antacid timi daat a neih ruangah kan taksa hrangah tampi mi bawm.

6)Mikeu (Kawngsang) ih a lo keunak ah zawngtah hawng( a taksa sunglamtu) in dimte'n rawt aw a thak , a bawl, a sen tivek zianghman a um lo ding.

7)Kuakfawp bansanpawl hrangah kuaksung ih um nicotine ruangih a siatmi kan taksa ih a tulmi B6, B12,potassium leh magnesium pawl mi a pe ih taksa a cakvak ter.

8)Khuh (awmna) -  The New England Journal of Medicine ih an zingzoinak vek asile zawngtahmu ei ruangah hin khuhnat (awmna ) ih thihhlohnak 40% tiang rori a malter tin an sim.

9)Hmasia (wart) hrangah Dr.te pakhat vek in hna a tuan thei. Hmasia na neihmi ah zawngtah mu phel vun ret aw, Cutheh in plaster(hmatuamnak hrangih benmi) lole puanthan faite in tuam cih bet aw. Hmasia karhzai ding a kil lawng si lo in a hilter in a damter vivo thei.

A MAN A MAL, A TUAMHLAWM A OL, THATNAK NEI ZET PE-PIN-POH

Pe-pin-poh(Behrum Keuh Pek) hi a tlangpi thu in Asia rammipawl in kan ei bik. India ihsi thok in Bangladesh, Phillipines, Vietnam, China, Burma, Indonesia leh Europe hmun hrekkhat, cuisin America hmun hrekkhat tiangah lar zet in kan ei culci. Kawlram ti men si lo in kanmah Lai khawte umnakpawl khalah nasa tak in kan ei ve siih Kawlhmin ihsi kan lakmi Pe Pin Poh khal hi a tawizawng in P3 ti men sehla thli heu lo deuh men thei.

Chinese (Mandarin)    douya
Filipino                       toge , ulaw , tamyaw
Indonesia                   toge, tauge 
Malaysia                    toge , tauge
Japanese                    moyashi
Khmer(Cambodian)   sondek bondos
Korean                      kong namul
Thai                           thua ngok
Vietnamese                gia (lole) gia do
Burmese                    pe pin poh

Mailai hrangih thatnak a neihmipawl kan zohtlang hnik pei... 

(1)Thluak lam hnatuannak ah a tangkai zet
Folate thahnem tak a si vek in hihi kan thluak hnatuannak hrangih thupi zetmi a rak si.
*An zir suahmi pakhat ahcun rawl eimi ihsi kan ngah theimi folate tha nei mal tuk cu thluak lam buainak tampi a suah thei a si. Thuthimnak, tih a nung zetmi Alzheimar Natnk leh Parkinsan Natnak tivekpawl. P3 khuat khat kan eimi ahhin zaatek 16 folate kan ngah theiih cucu nikhat folate kan ngah tul awm zat a kim thei.

(2)P3 hi naupai lai nu hrangah leh naute hrang khalah thil tha ngaingai a si...
 Folic thacahnak a ngahmal mi nau sen pawl hi kg kim lo leh mal deuh vek in an suak tlangpi theu. Sinan, himi P3 ah hin Vitamin B thahnem tawk tak leh folic thacahnak a neih that ruangah naupai lai nu'i hrang leh a pai laimi a naute hrangah ei in tangkai tak a sinak cu a si.

(3)P3 ahcun ei le in thacahnak tha tak a um na cingin thaunak pakhat hman mi a pe ve lo...
Thau pakhat hman a tello ruangah ziangzat kan ei khalah mi a thau bet ter ve lo lawlaw. Sinan, ei le in ihsi kan ngah theimi thatnak phunphun cu ei le in dang bangin a pe ve thei thotho ko.

(4)P3 hin rawlrialnak lam hnatuan ah tampi mi a bawm thei... 
Fiber timi hi zozo khalih kan tul cio mi a siih mipa hrangah 38grams leh nunau hrangah 25grams tiin nikhat fiber kan ngah tul zat hi bangaw lo in a um. Fiber nei mal hrangah pumpi nomlonak siseh, ei zomi phorhsuah an tul caan tivek ah buainak tete a suak ringring thei. Fiber neimi hrangah pum a dam ih a thawsuah lam khalah zianghman buainak hran dang a um lemlo.

(5)P3 hin tuahmawhawk ih thisen suak tam tuk ding a kham thei...
Vitamin K nei tha zet a si ruangah kan tuahmawhawk caan ih thisen suak tam tuk ding a rak malter thei. P3 khuat khat ah 34.3 micrograms lole zaatek 43 ih tam Vitamin K kan ngah thei. Cucu nikhat ih Vitamin K kan ngah ding awm ang zat tawk ciah hrawng a si.

(6)P3 in kan ruhcang a cakter sinsin thei...
P3 ih tel Vitamin K thotho hin kan ruhcang ih tulmi protein ddat leh calcium ddat pawl hi olsam deuh leh cakvak deuh in a hip lut thei ruangah ruhcang an dam ih an cakvak sinsin. 

(7)P3 in thazang a tlungter bet thei...
Vitamin C nei tha zet a si venak hin milai a cakvak ter in a damcak ter vivo.

Photo : Google



 

THEIH NA TULMI ZIKA VIRUS THUHLA LEH ZO'I HRANGAH TIH A NUNG CUANG..

Khurhnak phur kawngsang mi keunak ihsin Zika kai sawn a si.

Tufang ahcun Singapore lam ih Zika Virus ngahtu hmuh a si vek in theitawk an buaipi rero ih mipi tampi hrang thinhar rori ko tuahtu khal a si. Leitlun hmun tampi ah hi natnak hi a karhzai nasa vivo ih nitin in hi nat a ngahtu khal an pungcak sinsin ve thung. Himi natnak thawi pehpar ih thusuhnak leh sannak an neihmipawl hrekkhat tla kan rak hminsin ve pei uh.



 Zika Virus timi nat a lang dan hi ziangvek in a si?

Mi 5 ah pakhat hnen lawngah bese ciamco lo in a lang theu.
*khawsik (hritlang raibur)
*mit sen ( thisen vek ih sen)
*taksa vun ah ti seksek vek ih sen (hmai ihsin a sen thok ih cutheh in taksa dang ah a karh vivo tiin an sim)
*lu-na leh ruhcang kham/na. 

Hivek nat nei leh nei lo theihfeng duh ih zohawk felter ding asile clinic menmen vek ah a ngah lo ruangah siizungpi ih zohawkter a tul. Ahleice in Singapore, Malaysia, Macao, Taiwan,etc,.leh ram thangso zo pawl ahcun siizungpi ah olsamte leh ngaisak tak in mi an buaipi mai. Kanni ram Kawlram lam ah hi cun hivek nat khal hi theihlar ding a um hrih lo thawn a si ding, ziang dang ciamco ih ralrin pekawknak leh enkawlawk dan tivek khal theih ding a um hrih lo.

Q:  Zika Virus cu ziang a si?

Zika nat ngah ruangih taksa (sen)

A:  Hi nat hi khurhnat phur kawngsang, mikeu ih mi an keunak ihsi kaisawn mi natnak a si. Nat luar ciamco ih um a si lo vek in mi panga ah mi pakhat hnen lawngah hivek nat ih um dan hi a lang ( a nat a lang) theu, a nat lang tengteng lo pawl khal hi nat hi a rak neih theih thotho.

Q:  A nat lang dan teh ziangvek in an si?
A:  Himi nat ah hin khawsik(tenau) , taksa thak, taksa kham (na) , lu na, mit sen, luakluak leh luzing tivek tla a si phah thei ko.

Hivek ih nat a lang hi a tlangpi thu cun mikeu ih mi an keu ngah hnu ni 3nk ihsin ni 12nk hrawng ah a si theu.

Q:  Zo'i hrang ah tih a nung bik ding?
A:  Naupai laimi pawl hrangah tih a nung bik.

Zika nat lang dan phunkhat, mitsen.

Naupai ih laiih himi nat a rak ngah ve tu naute zaatek 1 ihsin 10 karlak pawl hi cu sisualnak nei in an suak duh. Mirang cun microcephaly tiih an kawhmi sisualnak hi an ngah theu. A olsam zawng in lu fate takte , thluak lam siatnak nei tiin kan rel men pei..

Q:  A kilhimawk dan teh a um maw?
A:  Tuhrih tiang ahcun a tuamhlawmnak sii khal a um hrih lo ih a kilhimawknak khal a um thiam hrih lo.

Ti theih umsun cu mikeu keu lo dingih kilkhawiawk a si bik ih mikeu sii hnih awk, theitawk ih taksa tuamawk hi a si bik hrih.

Zika nat ruangah naute hi lu fate deuh in a suak thei. Zaate malte a si thung.

ZIKA VIRUS LEH NAUPAI LAI NU THUHLA MALLAI  

Q: Himi Zika Virus hi naupai lai si ruangah tih a nung bet cuang maw?
A:  Himi thuhla thawi pehparaw mi thufiang hi theih fel a si hrih lo.
      Nau a pai ruangah himi nat hi a ngah ding ti cu a si lo. Sinan, naupai mi in hi nat a ngah a si ahcun zaatek  1 ihsin 10 cu nau an neih tik ah microcephaly tiih an kawhmi, midang aiih lu fate deuh in nau an suak thei.

Q:  Naupai lai nunau Zika Virus a nei si bang sehla, pumsung ih naute kaihnih bet lo dingin ziang tuah theih a um?
A:  Naupai nunau in Zika Virus a ngah a si ahcun a pumsung naute cu ngah cia vek tluk a si ve. Ti theih ciamco dang a um hran lo. Himi nat nei naupai zate si lo in mi 10 ih 9 cun naute hi mi pangngai an hring thotho ding.

Q:  Zika nat a neitu nu in naute pawhfawh a peknak ihsin naute hnenah a nat a kaisawng bet thei pei maw?
A:  Pawhfawhnak ihsin naute hnen ah nat a kai thei leh theilo hi tutiang ahcun hmuhfiang leh theihfiang a si hrih lo.

 ZIKA VIRUS a rak karhzai thok dan.. 

Hi Zika Virus hi 1940 lam ah Africa ram ah a rak suak thok zo hmang ding nan zohman ih theihlar leh theih hi a rak si lo. Nikum lawng ah Brazil ah fiang tak in an rak hmu ngah. Tu ahcun leitlun ih ram 50 ai tam ah hi natnak hi a karhzai vivo zo. 



Thubet:
Tawgpa tih ih tih ciamco ding cu a si lo nan, cu ai ah theitawk ih ralrin hi thil tangkai sawn leh kan hrang ih thahnem sawn a rak si theu. Nat nei pawl khal tih ding an si cuang lo. Nupa karlak ah zumhmang deuh a um a si ahcun zohawk ter lohli ih tuamhlawmawk lohli hi thil tha bik cu a si.

 

NATNAK CI TAMPI DAMTER THEITU ALU

"Alu" timi tongfang hi Kawltong kan sanmi maw a si, lole Vai tong kan san sawn ha maw a si ding? Kawlpawl khal in Alu timi tong hi Vai tong ta an va lak sawng betmi a si hmang! Alu thuanthu ah hin India lam hin a rak thok hmaisabik si hrawng ding a bang. Alu a si hnuhnu cun a thawtnak leh a thatnak a mah le kel le bawr a si thotho pam !

Alu ih thatnak hrekkhatpawl ... 

1)Rheumatism hrangah Alu hring tii.
Rheumatism ti cu a olsambik cun ruh lam thawi pehparawmi nat cikhat. Thimnak ah ruhcang na, ruh thling, etc.. hiang pawl hrangah hin Alu hel hi juice ( a ti sawr) in rawl ei hlan ah hai 2 in thei ringring sehla ruhlam natnak a damter thei.

2)Alu leh Kansar Nat
Mithiam pawl ih an hmuhsuahnak pakhat ah Alu hin kansar nathrik karhzai lo (lole) pung bet lo dingin a rak kilhim thei ti an hmu suak.

3)Alu leh Kan Thisenkhawh
Zirnak pakhat khal in nitin alu kan einak ihsin thisen sang ding in kham sak thei ih, cule mi a thau ter cuang lo ti an zir ngah suak.

4)Alu le Kan Ruhcang
Thirdaat (tandat) tampi, phosphorous, iron, magnesium, calcium leh zinc tivekpawl a neihmi hin kan ruhcang an damcak ter ih himi khal hi thupi tuk mi a si. Ruhcang nat phunphun in in kilhim thei.

5)Alu le Thisen thlum nat
Alu ah hin thlaihnah le thlairah dang tampi bangin #fiber timi a nei thahnem zet ve ih himi #fiber hin kan thisen in thi thlum a malter thei.

6)Alu leh a damcak mi Thinlung
Potassium, fiber, Vitamin B6 leh Vitamin C nei tha tak a si ruangah thinlung a damcak ter in a hrisel ter. Vitamin B6 ei le in a ei le a in tamtu cun lungna siseh, lungphu cawl tivek siseh an nei tuk lemlo. Vitamin B6 hi cutluk in kan thin le lung hrangah a rak thupi.

7)Alu leh vun damnak
Vitamin C neitu a si vek in himi Vitamin hi kan vun hrangih thupi ngaingai tuanvo neitu a rak si lala. Vitamin C a nei tamtu cu a vun a mawi in a ti a eng tha. A vun a man tha in a vun a ngil mawi ringring.

8)Alu leh Tit le sa hriselnak
A sanbik cu potassium raungah a siih himi hin tit le sa an damcak ter.

9)Alu leh thluak thahripawl cahnak
Vitamin B leh B6 thotho hin thluak thahri pawl a cakvak ter in pakhat leh pakhat hna tuantlang dingin a bawm thei. Himi ruangah thluak an cak ter vivo kan ti thei.

ALU LEH MAWINAK PHUNPHUN

1)Alu leh mit kiangkap dum
Alu ti (juice) lole phom dipmi ih a ti kha na mit kiangkap a dupnak (dum) pawl ah hnih aw la minute 10 ihsin 15 tiang hrawng hngak aw. Cumi hnu ah tidai thiangte thawn kholhfai sal aw la himi hin mit kiangkap ih dup  (dum) reh lanta dingin a lo bawm thei ding.

2)Alu leh tarvun (vuncuar)
Alu hi tar khamtu ti ding khop in vun cuar hi a rehter thei. A hang (tii) hi na hngawng hrawng lole na hmai bual ringring aw. Nitin na tuah paih thei ahcun sii le vai man kuanliam hran tul lo in na vun cuar pawl an hlo theh mai ding.

3)Alu leh cells 
Alu hin vun ih cells thi mi pawl a hlo ter thei. Vun ih cells thi an um le vun a siatter sinsin nan him alu hin a kilkhawi thei. Alu hi phom dip in a tii lawng sawr awla na hmai leh na hngawng ah hnih in minute 10 in 15 tiang hrawng ret theu aw. CUle tidai thiang in na kholh sal leh theu ding.

4)Alu le hmai dup seksi
Hmai ih dum seksi ummipawl khal himi alu tii, hmai ah lole a dum um seksi nak pawl ah minute 20 hrawng hnih ih tidai ih kholhsal leh in an reh hlo theh thei.

5)Alu leh thak
Vun thak ih sen sese tivek lole rannung fate ih keunak ih thak tivek ah alu atphel in ben aw, lole hnih aw la a reh lohli mai ding.

6)Alu leh samthatnak
Alu ti hi na blend keih arti pumkhat thawn na sam ah na hnih ding. Cucu minute 30 hrawng cutin na tanta keih shampoo thawn na lu na kholh sal leh ding. Zarhkhat ah veihnih hrawng ti theu aw la na sam a mawi ziahzi thlang mai ding.

7)Alu hang leh tuakpar 
Alu kan ziahmi ih hawng hi tiso ah minute 15 hrawng soh in cumi ti thawn lu kholh theu sehla, a tlangpi thu in zarhkhat ah vei khat hrawng a malbik tuah thei ringring sehla tuakpar a zia ter vivo thei. (Mino te lai siih tuakpar pawl hrangah a tha hleice)

8)Alu leh sam tlok (tla)
Alu juice leh Aloe Vera juice, cumi pahnih kommi ah khuaitizuu mallai rawi in luvun ah, zarhkhat veikhat tal hnih in kholhfai leh sal theu sehla sam tlok (tla) ding a kham thei.





 

VAINIM LEH KAN TAKSA HRANGIH A THATNAK PHUN DANGDANG

Vainim hi leitlun khuitawk ih um milai zate hin kan ei thluh. Kannih Laimipawl hrang sinsin ahcun kan nunnak rawl cikhat ti ding khop ih thupi le thuanthu nei a rak si. Vainim ei ruangah tongkam hmang in kan rak nautataw theu tla a si men ding, hiang pawl tla hin vainim ih that zia thei sehla cu mi nautatnak ah an hmang kher lo mahna!

Mirang tam sawn in #corn tin an ko mai nan India lam deuh ve thung cun #maize an rak ti ve thung ih kannih Laimipawl cun Vainim kan ti ve. 

Vainim ih thatnak ci (16) kan zohtlang pei.


1)Pumpi khawl hrangah a rak tangkai tuk lawmam. Vainim hin fiber tampi a neih ruangah pumsung ih lut kan ei le in, a hrek cu a hak zetmi tivekpawl tla olsamte'n a rial cip ter thei ih pumpi a dam duh zet.

2)Thacem, luzing menmen, luaksuak tivek nat tenau menmen hrang khalah a tha zetmi a rak siih hiang nat menmen pawl tla nasa te'n do hlo in a damter thei.

3)Thacahnak tampi a keng. Thazang a cakter in thitha a tlung tha ter thei.

4)Thingthei hrekkhat leh ei le in dang hrekkhat cu calorie malte nei an si ruangah mithau pawl hrangah tumtawlnak tha an si nan vainim ve thung cu calorie nei tam zet a si ruangah mi tawl, thau duh pawl hrang ah thaunak mi pe theitu ei tha ngaingai a rak si ve thung!

5)Vainim hi zuunthlum nei hrangah ei tha tak a rak si bet vivo. A tumsum ter thei.

6)Tissue(thi hri) a hngetkhohter sinsin thei. Ruhlam hrangih tha vitamin tampi a neihmipawl hi ruhcang an cakvak ter in an damcak ter thei.

7)Vitamin A khal thahnem tak a neih ruangah mithmuhnak a cakvak ter in mit tha a tlung ter bet.

8)Vainim hi antioxidant neitu lakih pakhat a si ve ruangah cancer (kansar) natnak a do thei ve. Cancer nat ttohthok ding tivek tla a kilhim thei. Awm leh cuap ih cancar nat thok ding tivek tiang a do let thei a rak si.

9)Naupai hrang ah nau neih bawmtu tha a si thei. Folic Acid a neihmi hi nau zang tuk ih suak ding tivek khamtu tha tak a siih nau leh nau neitu ding nu hrangah damcaknak a thleng thei. Naupai lai, vainim ei ruangih ngaihlo, kut thling, ke thling tivek a cang pang le sibawi hnen pan lohli tengteng a tha.

10)Vainim hriak khal thin hrangah a tha ngaingai mi a rak si. Curuang khalah a si ding a man khal a khung tuk theu. Sinan, damnak hrang ahcun a man hi a thupibik ringring lemlo. Vainim hriak hin thinlung na, lungphucawl leh thaw pit tivek tla damter thei.

11)Alzheimar natnak a rak kham thei. Alzheimar nat umzia cu thluak kim nawn lo, taksa cecang thitha thei nawn lo, thluak lam buainak ihsi tumsuk vivo ih nasa tak ih enkawlawk tul.

12)Vainim khalah a phunphun a um ih cumi lakih a eng, rawng eng vainim pawl hi Vitamin C leh phun tampi nei tha zet an si vek in vun hrangah an rak tha tuk lawlaw. (Lairam um fala pawl cu thlatang caan tivek ah zianghman hnih hran dang tul lo in an hmai a sen cerci theu. Hiteh hi hivek vainim ih thatnak an rak tehngahmi a si thei ko lo ding maw?)

13)Sam hrang khalah sibawite vek ih tha a rak si bet vivo. Vainim ei tamtu ih sam cu a nung in a hning tha duh cuang ce. Thlung a hningter mi khal hi taksa damcahnak hrang ih tangkai zet a rak si.

Vainim kanpuah (popcorn) khal hi a rak tha tuk ti himi na siar theh hnu cun na theifiang vuarvo ve ko ding. Sinan, thil thlum tuk hi taksa hrangah a rak tha theh lo ti kha hngilh siang lo ten mang tento thei sehla a tha zet ding.


Photo : Google Images

KANSAR NAT TIANG DO LET THEITU RAWTUAI

Rawtuai hi Asia rammipawl ih kan rawl langsar pakhat a rak si ve nan mirangpawl ve thung cun an ei tuk lemlo. Asia ram pawl hin kan ei nasa in kan ei duh dan khal a bangaw lo in a dangaw thei nasa. Sinan, kan eimi ih thatnak sawn lawngte a eitu pohpoh in a tel ngah ve ke, ei dan bangaw lo si cingin a thatnak cu a bangaw ciar thotho.

Kawlram sung khalah rawtuai hi a ziangvek hnam khalin kan ei theh hi a rak si. Amahlawngte, hmang thaw deuh hi rak um a si ke. Kachin ramthen leh Sagaing ramthenpawl ih a suakmi rawtuai hi a thaw cuang ti a si. Rawtuai ei nasa biktu khal himi ramthen kiangkap ih ta pawl hi kan si mahna !

Rawtuai lawngah si lo in rua hrimhrim khalah hin tur cikhat a um ih sinan himi tur cu thih vukvonak lam si lo, mi sar thei, mi thak thei tivek an si.Cumi ruangah rawtuai kan ei ding a si ahcun fai tak ih kholh ih suan hmin ta tengteng ding a si.

Rawtuai hi kan taksa hrangah thatnak ziangvek a nei ti mallai in kan thlir hnik pei..

1) Taksa tumtawl ter deuh na tum  maw?
Rawtuai ah hin calorie (thau) hi mal takte ngaingai lawng a um ih fibre (Fibre hi ei le in phun tampi hnen in kan ngah thei. Fibre ei tam hi thil tha a siih pumpi a cakvak in sunglam a nuamter. E.g., Apple ih hawng leh sa karlak ah fibre timi cu a um.) nei tam zet a si ruangah taksa tumttawl ter thei. Cule, rawtuai ei hnu cun pum hi rei tak a puar ruangah thildang ei bet rero a tul lo tla hi taksa tumtawl tertu tha tak a sinak cu a si ve.

2)Zuunthlum a kiam ter vivo thei.
Fiber tampi a neihmi thotho hin zuunthlum a tumsuk ter vivo thei.

3)Thawthawtnak Kawng hrangah a rak tha ngaingai rak si in..
Hritlang raibur, khawsik tivek khal rawtuai ei le in a rak dam thei a rak si! Khawsik hrang ah tla cun a olsam ngaingai. Rawtuai kha kholhfai kelki in minute nga sung suan. Cutheh a daih tiang hngak lawk ih minute 10 sung suan hluahhlo sal lala. A daih ngah hnu in a hang leh cini mallai rawi ih hrop in khawsik menmen, raibur menmen tivek cu a dam lohli thei.

4)Kansar (cancer) Nat a do let sal thei.
 (Phytosterols) timi hi raw hnah ah cak zet in a um ih himi ruangah cancar nat tiang a do thei tiin mithiampawl in an zir suak.

5)Rawtuai hi thluak hrang khalah a rak tha tuk thotho.
Rawtuai hi thluak thahri fate takte tampi hrangah cahnak a siih thahri siat zomipawl tla a damter sal thei. Cule, thluak lam natnak ci phunphun tla a kilkhawi in a kilhim thei.

6)Asthma hrang khalah a tha tuk lala.
Asthama nat nei cun a har zia leh a buaithlak thei zia cu kaa le tongkam rel men khalih daih lo in an theifiang keukeu ding ti cu theih cia, sinan himi rawtuai hin himi nat hi cangsuak lo dignin a rak kilkhawi thei rak si in.

7)Vun thak tivek hrang khalah rawtuai hi nehtu ralkap pakhat vek in hna a tuan thei.

8)Lu zing a rehter thei.
Bang tuk caan ih lu zing suak theu tivek tla a dam ter thei in a hlo ter thei.

9)Thinlung a cakvek ter in thin lam natbuainak a hloter thei.

10)Rawtuai hi potassium dat tampi nei a si ruangah thi khawh a punghman ter.
Thisen sang vukvo lole thisen tumsuk ciamco ding tivek kha a kilkhawi ih thisen hi a kelte ih feh dingin hna a tuan sak thei. Mi hrisel pakhat cun thi khawh hi rang tuk lo, fuung tuk si lo, pung hman in a nei tengteng.

11)Sunglam cahnak a pek theiih tlun ah nat menmen vek pawl khal a kham thei theh.
Vitamin nei tam ei le in kan ei le kan in caan ah kan kaa hrang ah thawtnak mi a pek vek in taksa hrang khalah thatnak tampi mi an pe theu. Hritlang raibur menmen vek tla hi kan nitin ei le in mi in in kiam sak ter thei in in doneh sak thei.

12) Hma tuktak pawl olsam deuh in a damter thei.

13)Ruhcang naa leh taksa naa a phunphun tla a rehter in a dam ter thei.

14)Pumpi ih rulkhuk tiang hman a dawi hlo tlan theh thei.


Photos : Google Images

HNUHNUN MU LEH SANGKANNAK LEH A THATNAK DANG TAMPI

Hnuhnun mu hi a tlangpi cun hlon a rak si ringring theu. Sinan, taksa hrangih hriselnak ah thathnemnak tampi a nei ti mithiampawl ih an hawl hmuh hnu ah ve thung cun a hlanih a mu rak hlon theutupawl khan hlon nawn lo in sii le vai ah an run hmang uar riangri. Kan hmuan leh kan veng sungih ummi ei le in thingrahpawl hi kan kaa hrangah thawtnak mi petu an si theu vek in kan taksa hrangih thil tha ngaingai tla an rak si theu. A theitu leh a tuah ih a eitu hrangah hlawknak a va si thei tete em !!


Hnuhnun hi mi tampi cun sunglam cencerh hmelmawitertu tiin kan thei theu ih mi tampi ih ei uar zawng leh ei duh zawng khal a si. Amah ngai hi a thaw in thathnemnak nei zet a si lai ah a sungih a mu khal hi natnak tampi neh theitu leh cancer nat tiang do theitu a siih kan ei uar a tha zet ding.








Harhdamnak Hrangih Tha Hnuhnun Mu 

1. Thin A Damcakter
Hnuhnun mu mu 5-6 hrawng rial kek in thingthei rah tii lole rawl cikhat khat ah rawi in in lole ei theu sehla thin bal siseh, cakvak lemlo thin siseh, thin lam buainak nat phun dangdang tla a ziater in a damcak ter thei.

2. Kailengna A Damcakter
Hnuhnun mu hin kaileng tha lo a damter thei vek in kaileng cakvak lo leh kaileng lam buainak nat phun dangdang tla a cakter in a damter thei.

3. Sangkannak Hrang Tha Tak A Si
Sii le vai dang zianghman hman tullo ih sangkannak mi tuah theitu lakah Hnuhnun Mu tha tak a si. Hnuhnun mu hin mipa cii (bua, sperm) a malter vivo ih ni 90 lai a zawn ih ei tla cun mipa cii hi fawrkhat hman suak lo ko a tuah thei. Sinan, ei nawn lo ih um tik ah mipa cii hi a hlan kel vek cekci in buainak leh harsatnak lole siatvatnak zianghman um lo riai in a cang lala thei. Cii a kang theh ter thei ruangah naupai a theih lo. Sinan, tihnung a si lo ih, zianghman poipenak dang khal a tuah lo. 

4. Nathrik Tampi A Kham Thei
Hnuhnun mu hin taifawt (typhoid) leh Sikserh (dengue) tivek nat sawnawk theih pawl khal a kilhim thei.

5. Kansar (Cancer) A Do Thei
Kansar nat ci phunphun, leukaemia( thisen kansar lole ruh kansar) , colon (rilpi kansar), pawhte kansar, cuap kansar , prostate cancer( mipa cii bawm kansar) pawl pung bet lo ding in leh kansar nathrik pawl pungthang lo dingin a kilkhawi thei.

6. Rulkhuk A That Thei  
Hnuhnun mu ah alkaloid timi a tel ruangah pumsung ih rulkhuk phunphun ummipawl a that theh thei.

7.Naupai Ding In  A Bawm
 Enzyme tha ttha tak nei a si ruangah nunau hrangah naupai dingin tampi a bawm thei.

8.Pumpi Hnatuan A Bawm
Pumsung rawlriannak hnatuan tuantu pumpi a cakvakter in a hnatuan khal tampi a bawm.

9.A Thatnak Dang Hrekkhat
 Ruhcang na, taksa thling, vun thak ih sen tivek khal a thater thei.

 A Ei In Daan

A mu hi na rial beek lole phom dip khal in na tuah thei.
Cawhnawi tii lole juice thawn khal na in thei.
Amah toti lawng khal in ei a theih.
Rawlhmeh lak khalah rawi a theih.

Hminsin : Naupai hrangah hnuhnun mu hi ei le in lo lawlaw a tha bik.

Photo credits : Google