NANNAN IH TANGKAINAK TETE

Nannan hi kannih Laimipawl khalin nasa tak in kan rak ei ve. Hmeh ti ciamco a si lo nan hmeh a ti thaw in kam a feh thater thei ngaingai. Hnakphek phom khalah a rim a ti hmuimi hin ei a ti nuam in a thawter cuang. Rome ah nannan hi an rak ei hmaisabik ti a si. Cukhal cu hmehbawlnak ah an rak hmang. Nannan hi sii cikhat ih retmi a rak si ringring. Mirang cun Chinese Parsley an ti kherkher ve thung. Mirang pawl hin parsley tiih kawhmi nannan cidang, kan lamih kan ei vek si deuh lo vek tla an nei. Cuvek pawl cu Italian rawl ah an hmang tam.

Tha ve maimai in nannan hi zarhkhat sung lai fridge(dai bawm) ah na ret tha khiokhi thei. A siat maimai ce lo.

A Vitamin neihmipawl tla cu....
Vitamin K123.00mg
vitamin C9.97mg
Vitamin A631.80
Folic Acid 11.40mg
Iron 0.46mg

Kan rel zo vek in nannan hi sii pakhat ih hman a si theu ih a thatnak an rel lar deuh mi pawl tla cu a tanglam vek hi an si :

* Nitin ih a ei ringring tu cu Vitamin K 150% a ngah ban tinak a si.
* Nannan ah hin ei le in lam ihsi kan ngahmi thacahnak nasa tak a tel.
* Hriak cikhat, VOLATILE tiih an kawhmi a nei telih himi in kansar nat a rak do nasa thei. Ahleice in lung hrangah a tha ngaingai.
* Sunglam ih thi sia (tursia) ummipawl a thiangfaiter thei.
* Ruhcang na tivek tiang a kilhim in a damter thei.
* Iron (taan ddat) leh magnesium nei tha zet khal a si.
* Luaksuak khal a kham thei.
* Kan thisen ih thii thlum mi a demter thei. (thisen thlum a tam tuk le zuunthlum nat a ngahaw lohli pang theu.)
* Kawpuar tivek leh pum ih thli tamtuk tivek khal ah a tha ngaingai.
* Zuun thawhnak zin ihsi ngah theihmi natnak phunphun tla a kham thei.
* Fiber(pum lam hnatuannak ih thil thupi tuk pakhat) khal thahnem tawk tak mi a pe thei.
* Cuci le sete vek ih keuhnak thak tivek tla rehter lohli thei.
* Kaileng kholhfaitu tha tak khal a si.

Image : internet.com

LAI SUNHLU IH DAWI THATNAK PHUNPHUN

India ahhin himi kung hi a tambik men thei ti ding khop a sinan kan Lairam khalah a rak um ve ngei cu a si. Lairam khalah kan nei tam a si ko ding, a hmin rori khalah Lai Sunhlu kan ti aw. Kan bulta vek rori a si ti a hmin kan kawh dan zoh in a theihtheih mai. 

Mirang ve thung cun hmin hmenhmen si deuh lo in an ko ve thung.  Phyllanthus emblica ti'n an ko ih mirang mi tampi cun ziang a si ti an thei lemlo men thei. Cule, thingrah hmin berry ti hmin keng pawl lakih pakhat khal a si ve. Mihrek cun Indian Gooseberry ti'n tla an ko mei. 

A thatnak phun dang tampi lak ihsin a lar deuhmipawl kan zohkhawm pei..

(1)Vitamin C nei tha ngaingai a si.

Lai Sunhlu hi Vitamin C nei tha zet a si ruangah sii le vai ih tuah copmi Vitamin C na ei le na bar hnak in a hring lai, lole a ro, a car ciami khal ei thei zuam sawn aw. A that tuknak pakhat hrih cu amah kan ei le in mi hin kan taksa ah siatnak zianghman in thlen thei ve lo.

(2)Lai Sunhlu hi khawsik leh dang na menmen vek hrangah sii tha ngaingai a si.

Na dang a nat caan lole na khua a sik caan tivek ah Lai sunhlu phom aw la a tii suakmi hai thum hrawng ah khuaitizuu hai hnih hrawng rawi in in aw. (Nat dang ruangih khawsik mi hrangah a si lo.)

(3)Ruhcang nat (arthritis) hrang khalah a rak tha tuk a rak si.

Lai sunhlu hi taksa(ruh) thling tivek demter thei a si vek in ruhna leh taksa thling khal a rehter thei. Himi ih a hnatuan cak tak ding cun nitin ih Lai Sunhlu malte ei ringring lole a tii (juice) malte in ringring men ding.

(4)Mit a dam ter.

Mi tampi cun Lai Sunhlu hi mit hrangih sii tha ngaingai a si ti'n an uar zet theu. Mitthli hal thei tuk, mit thatk, mit sen tivek hrang khalah tha lutuk a rak si. Tampi si cuang lo, nitin malte te ih ei lole in ringring thei hi mit cahnak hrampi pakhat a si ve. 

(5)Rawl ei in caan ih pumnuam lo tivek leh sungdawk a rehter thei.

Nitin Lai Sunhlu ei lole in ringring thei sehla rawl ei khawh ih ka pum nuam lo tivek menmen , cun sungdawk menmen tivek cu olsam te'n a rehter lohli thei. Hiang hi fiber a neihthat ruangih damnak kan ngah theimi an si.  

(6)Thau a tlepter thei.

Protein nei tha zet a si ruangah taksa ih thau ummipawl a tlep ter thei. Cun, cholestrol (cholestrol a tam tuk le zuunthlum ngah a ol nasa theu.) a ei heu vivo thei ih thau luan lo dingin mi a bawm thei. 

(7)Zuunthlum a kilhim thei.

Nitin te'n aire thawn lole khuaitilu thawi ei lole in ringring sehla zuunthlum nat a damter thei.

(8)Kaa ulcer(hmaa) a damter thei.

Lai Sunhlu hi tidai thawn nitin in cih theu aw la, kam hmaa, kam tot tivek leh pum nuamlo menmen, sungdawk tivek tiang a damter theh thei.

(9)Thisen a kholhfai thei.

Lai Sunhlu hi taksa sung ih um tursia kham theitu maktara a siih hlei ah thisen in kholhfai saktu bawipi khal a si. Nitin malte in ei le in ringring theu aw la na thisen feh a tluangter in a hrisel ter ding.

(10)Taksa a harhvang ter thei.

Vitamin C nei tha emem a si vek in taksa a damcak ter ih a harhvang ter thei. Himi hin hritlang siava tenau menmen tivek cu in khamsak theh thei. 

(11)Lai Sunhlu hin kan taksa a hngetkhohter(fit)  thei.

Nitin Lai sunhlu ei lole in ringring theu sehla taksa ih thau pawl mi a hlon sak thei. Cule, taksa a hngetkhohter (fit) thei bet. 

(12)Zan ihthat thaw tak ih it thei ko in mi a thlim thei.

Zan ah itthat lohli thei lo vek in na um pang maw? Juice ( a ti) in nitin malte te'n in theu aw la na ei kaa a thawt phah vek in na ihhmuh khal nasa tak in a thawt phah rori ding.

(13)Ruh a hrisel ter.

Calcium a nei that ruangah ruhcang a damter ti men si lo in ruhcang siatsuah theitu cells pawl a hlawnhlo thei. 

(14)Kansar nat a kilhim thei.

Nitin ih Lai Sunhlu a ei le in theutu hrang ahcun kansar nat ngahlo ding tiang a kilhim thei. 

(15)Lungphucawl nei hrang khalah a tha tuk.

Lung cakvak ter ih lung ihsin thisen zawh lut leh suah dan khal tha tak in a kilhim thei. Cholestrol (thau sia cikhat) a malter mi khal hi lungphucawl suak mai lo dingih zin le kawng tha pakhat khal a si. 

(16)Kuakfawkpawl hrangih bawmtu tha pakhat khal a si ve.

Lai Sunhlu hi lung hrang lawng si lo in cuap hrang khalih tha lutuk a si ruangah kuak khu kan hip luhmi kan cuap ih tang theu pawl a kholhfai theh thei ti a si. 

(17)Jaundice(a taa ywar yawka) hrangah tha ngaingai a si bet.

Kawltong cun ataaywar yawka an tiih mirang cun jaundice tin an ko. (Kan Laitong cun  vun eng nat ti'n ka run hmang lawk men ding.) Himi nat nei cun Lai Sunhlu tii hi zingtin, rawl zianghman pum ih a luh hlan ah khuat khat ih in ringring ding a si. Taksa ih tulmi nutrients (cahnak) mi a pe tel thei bet.

(18)Taksa sung ih lungto (thin, lung, lole kal) ummipawl a siatbal thei.

Taksa sungih lungte, ahleice in kal ih lung um tivek hi cholestrol (thau sia cikhat) ihsin kan ngah betmi thil a si. Cholestrol a malmi ei le in uar a thupi ngaingai. Sinan, himi Lai Sunhlu in kal tivek ih lung ummi a tlater lole a fate deuh pawl cu a ruaiter theh thei. 

(19)Mak danglam tak in Lai sunhlu hin thal nisa ah taksa a daiter thei ih thlatang khawsik ah taksa a hlumter thei ve thung.

Vitamin C ih hnatuan theimi hi a maksak ngaingai na ti ve lo maw? Lai Sunhlu ih ummi Vitamin C hi Vitamin C nei tha tiih theihlar a hlawh zettu Orange  (serthlum) hnak in a let 20 rori in Vitamin C a nei tam deuh. Curuangah thal nisa ah taksa a daiter ih thlatang khawsik lai ahcun taksa a hlumter theinak a rak si. 

Photo credit : internet.

KUANGKUAH THATNAK LEH

Kuangkuah hi mi tampi hrangih rawlhmeh thaw tak a si cingin a duhlotu khal mi ziangmawtizat a rak umaw ve thotho. Leitlun ahhin Asian mi pawl hi rawlhmeh ci kan nei tam sawn cuang a bang ka ti phah theu. Mirang hin kuangkuah hi an nei ve ko nan a tam sawn cun an theilo. Olsam zawng cun mirang hmin ih vun sim khalah an theih dahmi khal a si lemlo.(Rawldawr ka tuannak ih ka tawntehmi.) Asia ram a thleng theutupawl hin an thei ve.

Sinan, Southeast Asia ah hin a rak hminthang hleice cuang si bik a bang kan kuangkuah hi! Mirang tong cun water spinach ti'n an ko ih USA lamah cun Chinese Water Spinach ti'n an ko lar deuh sawn. Thailand ahcun phak bung tiih kawh a si lai ah rau mung ti'n Vietnam cun an rak ko ve thung. Trokuon ti'n Cambodia ahcun kawh a sinan kalmi shak ti'n Bangladesh pawl cun an ko ve. Chin ramah lawngte kuangkuah tiih ko kan tambik a bang, mi malte cun Kawlram tong in Kaazunyuat tiih a hmangtu khal bolo in an um ve thotho.

Kannih Chinmi pawl cun kuangkuah hi vokrawl ah kan rak hmang tlangpi siin a lang. Sinan, cumi lakah sungkua hmeh hrangih a rak hmangtu khal an rak um hnuaihni thotho. Hmeh ih a hmangtu hrang ahcun sumpai cemliam a bawm nasa ding ti uh law, a man le mual a mal tuk thawn.






A thatnak ci (9) in kan zoh pei...

(1)Zan itthat theilopawl hrang ah tampi a bawm thei. Kuangkuah ah selenium leh zinc ddat pawl an tel ruangah kan thluak hnatuannak a hahdam ter in a nuamter thei. Zan itthat theilo menmen hrangah itthat thaw te'n mi a thlim thei.

(2)Sungdawk a kham thei. #Fiber  nei tha tak a si vek in sunglam ih hnatuannak ah tampi lai a rel ve. Pumpi a cahvah ter thei vek in vun hrang khalah damnak tha tak a si bet vivo.

(3)Iron (thir ddat) tampi a nei. Kuangkuah gram 100 ah iron hi 2.5mg tiang a tel. Himi ruangah mi tampiih ei a hlawh phahnak khal a si thei. Thisen hnatuannak a ti felfai ti'n a tawizawng in kan ti phot kung aw...

(4)Zuunthlum nat a do thei. Hi kuangkuah hin thisen lakih ummi thi thlum an zuksuak thei ruangah thisen a thiangfai vivo thei.

(5)Mi a harhdam ter thei. Kuangkuah hi hiti ei men cun a thur lam theih ding ciamco a um hran lo nan Vitamin C a rak pai tha tak thotho rak siin. Mihrek tla cun hi Kuangkuah ih um Vitamin C hi thingrah tampi ih a paimi Vitamin C ai in a nei thahnem sawn tiih reltu tla an um phah tho! Vitamin C hin taksa a hninghno ter in taksa a nungter. Mi a cakvak ter.

(6)Vitamin C a neih that tuk vek in Vitamin A khal a rak pai tha tuk betbet. Cui Vitamin A cu kan mit hrangih thacahnak hrampibik a si ve thung. Mit a hahdam ter vek in mithmuh khal a fiangter thei. Mit siat lo dingih kilhimawknak hrangah Vitamin A ei ringring aw. A olsam zawng cun, Kuangkuah ei theu awla na mit hrangah Vitamin A tampi na ngah ringring ding tinak hrawng a si bik.

(7)Naupai hrang khalah ei tha ngaingai a rak si. Kuangkuah hi naupai tampi cun an rak ei uar nasa theu. Zuunthlum a do thei ruangah naupai laiih zuunthlum ngah lo ding ruahnak thawi ei uar mi a rak si. India ah tla cun naupai laiih ei tengteng dingmi cazin ih a rettu khal an tam sinsin.

(8)Lung a cakter thei. Zirnak pakhat ahcun kuangkuah kan ei mi hin kan lung lam hnatuan a cakvak ter thei. Lung hnatuan bawmtu tha tak a si ti khalin an sim.

(9)Pumsung ih rulkhuk leh hriksiapawl a dolet thei. Lenglam ih kan ngah theimi hmasia tla a dam cakter thei tiih a simtu khal bolo in an rak um thotho.

KUANGKUAH EI TIKIH RALRIN TUL TUKMI PAKHAT.

15 January 2014 (Wednesday) ih The Star Online Malaysia nitin thuthang ca suahmi ahcun "Kuangkuah hin mi a that thei..." ti thulu thawn ca an rak thlah dah. Cumi mi that thei tiih an ngansan bik cu ziang a si tile a kuangkuah ngaingai kha si lo in kuangkuah hnah ih rak um, bet theu rannung tete pawl sawn hi a si timi kha a si. Kan theih sual pang loh a beisei um.

Facebook page hrekkhat khalin himi thuhla hi an ngan hnuaihni dah zo. A kuangkuah kha tihnung le mi na ter leh siatsuah thei si lo in kuangkuah hnah leh a kung leh a hram tivek ih rak kop theu rannung tete pawl sawn kha si pumsung ih a luh le tihnung um sawn mi taktak cu! Cucu kha Fasciolopsis Buski ti'n an ko ta mai.

The Star News Online thotho cun kuangkuah ei tikah a hmin ih ei uar sawn dingin ruahnak a pe ih culawng si lo in hnahhring dang leh ei le in dang hrimhrim khal a fai thei bik ih kholhfai hnu lawngah ei le in dingin thucah a tuah bet.

Kuangkuah Tampi Lakih Keimai Uarzawng..

1) Kuangkuah leh Ungnuh (coconut milk) Suan

*Uluk tak ih kuangkuah sihciami kholhfai.
*Hnakphek
(Khasuan, lasun mu 2, hnakphek pi pum 2, phektereng pum 2, sawhthing mal takte phom cip.)
*Thing Kawlhra suan hmin cia

Sitii mal takte satter in na hnakphek phom rawimi thlak aw. A kang hlanah tidai na sih cia mi kuangkuah thlak in reilote cawk, cuisin coconut milk tam tuk lo in na rawi ding. Coconut Milk a tam deuh pang le tidai na nawh bet thei. Cii le chuuhmuk lole black pepper, white pepper , chicken stock pawl a thaw na ti dan in na rawi men ding. Hmin lutuk a tul cuang lo. Reilote sung suan duak men.

 2) Kuangkuah Ngapih Kio

*Kuangkuah kholhfai cia, a thli ko deuh tiang ret lawk.
*Lasun mu 3 hrawng nam pheng zawng vuak kuai.
*Sitii sa ah lasun kuai cia thlak
*Lusun hmin ceu ti vete'n thli ko cia kuangkuah thlak top.
*Meisa hlio vohvo laiah cawk lawk.
*Kuangkuah a tlep thlang tiin ngapih tii malte rawi.
*Hnakphek hring vuakkuai ih thlak.

(Ngapih hman tinte'n cii rawi ralrin man thei a tha ngaingai.)

Phundang deuh na duh asile ....
*Hnakphek pi sen, hnekphek thak mallai, lasun malte, khasuan malte, leh ngapih malte phom rawi aw la siti a so in cumi pawl na thlak lawk ding, tidai malte hmang aw la kang lo, bek deuh in a suak thei ding. Cumi theh ah kuangkuah kholhfai cia na vun thlak men ding ih cii al leh al lo na tep leh men ding.

"ZAWNGTAH MU" IH THATNAK MAKTARA HREKKHAT

ZAWNGTAH MU
&&&&&&&&&&&

Ziang ee ti tong hmang kherkher lo khal in a zuk zoh in ziang a si ti kan theih thei mai a zum um. A hmel leh a pian a mawi ciamco lo ih a rim khal hi a ngaina lem tuk lo hrang ahcun se tak a si bet. Sinan, thawtnak maktara a nei. A rim a siat tuk ruangah mi hrekkhatpawl cun an ei duh ve lemlo. A thawtnak a tepngahtu taktak pawl cun a rim vek men cu hngilh tahrat in ZAWNGTAH hi kan ei thotho. Na ei tam deuhdeuh le, kha fekfo zikte, rim pau vohvoh, thial tul zikte ih hak, kaa sung thial mutmo laiih ruai theh sal leh mai theu leh vun dolhzawng, dangsung ih a luh laifang ih a thawtnak rori khal hi a eithangtupawl ei duh sinsin ih a tuahtu a si ve phah mahna !!!

Kawlrawn lam ahcun a kung rori hmuh ding khal a tam ngaingai. Amalbik ah kawtthler tin deuhthaw ah kung khat tal cu hmuh ding a um tengteng ke !! A rah daan khal hi mak ve maimai in a tlawn tha deuh, a kawi (ngawi ) deuh, a mu tum deuh, a mu kha deuh, a tlawn sau deuh leh tawi deuh tivek in kan rak neihter culci theu. Sinan, bangawk ringring nak cihnih an nei. An rim a bangaw ringring ih milai taksa hrangih an thatnak khal a bangaw ringring, zawngtahmu a si sung ahcun !

Kan Lai rawl tiih vun kawhmai hi ka cak phah zuako nan ka ti sual deuh ding in ka ruat. Ziangahtile , zawngtah hi kan Lai ram lole Kawlram lawngah a rak um lo. Zawngtah larnak ram hrekkhatpawl hun tarlang sehla Thailand, Malaysia, Singapore, Laos, Myanmar leh India ( Mizoram ) pawl ah hin an lar hleice bik. Ram a bangawk lo vek in ei duhdan leh tuah duhdan tla a bangaw cio lo.

Thailand , Malaysia, Singapore (Keimai hmuhmipawl ahcun...) zawngtah hi a sa ei lo in a mu te lawng hi an ei. An tuahdaan lawngte kannih Laimipawl ih kan ei daan thawn cun a dangaw deuh. Kannih Laimipawl cun a hawng ziatfai in kan suangleuh (hel deuh lai hmin ceu in ) ih bawnthur (kawlhang) thawn kan bawl tlangpi. Mi hrek cun a kawm thawn a zate'n an rawh ih a mulawng phorhsuak in an ei ve phah. Duhdan leh tidaan a bangaw lo cio. Malay, Singapore , Thai pawl cun zawngtahmu hi kaikuang thawn thak deuh in an kio tlangpi theu ih rawldawr khalah khawng that lammi a si tlangpi theu.

Malay leh Singapore ahcun Petai tin an ko ih Indonesia ahcun Pete tin a hmin an ko thung. Mirang ahcun a rimsiatnak langter in Stinky Beans an ti mai nan a scientific hmin ahcun Parkia Speciosa ti ih kawhmi a rak si.   Kan tuahdaan leh kan eidaan a bangaw cio lo nan a rim cu a bangaw ringring ih a thut kelte'n a thu ringring lai. 

Kan taksa hrangah zawngtahmu in ziangvek thathnemnak a nei timi mallai in kan thlir khawm pei ...

1) Thinharnak(depression) - Zawngtah mu kan eimi hin kan taksa a thlahdul (relax) ter ih kan mood khal tampi a thatter phah thei. Lung khal mi a ti awiter thei tin Scientist pawl in an hawl hmu.

2)Anemia - Kan thisen sungih haemoglobin tuahsuaknak ah tampi a bawm.(theiholnak cun thisen sungih oxygen feh sukso a bawm.)

3)Thisen mal - Zawngtah mu in kan thisen khawhdan a tlaitluan (punghman) ter. Milai pakhat ih a harhdamnak ah thihsen khawhdan hi a thupi tuk ve mi a si.

4)Thluak a cakter - Potassium dat tampi nei a si ruangah kan zirnak lam ah in phurter in in harhvangter thei.

5)Thinro  - Antacid timi daat a neih ruangah kan taksa hrangah tampi mi bawm.

6)Mikeu (Kawngsang) ih a lo keunak ah zawngtah hawng( a taksa sunglamtu) in dimte'n rawt aw a thak , a bawl, a sen tivek zianghman a um lo ding.

7)Kuakfawp bansanpawl hrangah kuaksung ih um nicotine ruangih a siatmi kan taksa ih a tulmi B6, B12,potassium leh magnesium pawl mi a pe ih taksa a cakvak ter.

8)Khuh (awmna) -  The New England Journal of Medicine ih an zingzoinak vek asile zawngtahmu ei ruangah hin khuhnat (awmna ) ih thihhlohnak 40% tiang rori a malter tin an sim.

9)Hmasia (wart) hrangah Dr.te pakhat vek in hna a tuan thei. Hmasia na neihmi ah zawngtah mu phel vun ret aw, Cutheh in plaster(hmatuamnak hrangih benmi) lole puanthan faite in tuam cih bet aw. Hmasia karhzai ding a kil lawng si lo in a hilter in a damter vivo thei.