THLAIHNAH LAKIH UAR TLAK NGAINGAI DANDALUAN

Dandaluan ti cun Kawlram mi ta poh cun kan thei theh. Chin mi tla hi cun cawsa pherhro thawi citii hluknak tihang ah kan duh thluihthloh thei zet kha! Kannih Chin mipawl cun buber in kan suang tam bik ko ding a zumum. Kanni lam ahcun a hnah leh a rah hi kan ei , in tlangpi bik, sinan hnam dang pawl cun a kung ih a hawng paatnak tiang a ei tla an rak um. Cule, a hringhran in suang le kio in ei lo in a phut ah tuah tahrat ih ei le in khal an rak tam tak thotho.

Dandaluan hi Kawltong kan laksawn mi a siih mirang cun Drumstick Leaf(leaves) lole Moringa Oleifera ti tla in kan ko ve.

Dandaluan hi a hnah hi a fate takte nan a te ti men ding si lo in Vitamin tha tuk tiih hanghnah hangrah kan ei uar zetmi tampi hlaih viahviah ih Vitamin rak nei tam sawn a rak si ziar mai. Thaw si tha si tiih culmet rero tlak khop in kan taksa hrangah thatnak maktara phunphun in rak pe theu. Cule a hringhran leh a ro (a phut) mi ah a phut sawn hi vitamin a rak tam sawn vivo bet lai.

Dandaluan hnah a phut ih suahmi a si.
Laimi cun kan hmang dah ngelcel lo.

Ei le in lar panga ih neihmi leh tui'h Dandaluan hnah hring lole a phut ih neihmi tanawk zia mallai kan zoh ta pei.

A hnah hring ah le a phut hmanah tampi a rak tanaw bet vivo.

Kan taksa peng dangdang hrang ih a thatnak phun dangdang kan zohkhawm bet pei. 

(1) Mit hrang ah sibawi vek a rak si.
Carrot hi mit hrang ih thil tha ngaingai a si ti kan theih lar hehe vek lawmam cun Dandaluan hi mit hrang ah a tha ti a thei kan mal zet lai awm ha ka ti. Sinan, tu ih si cun na theifiang viarviar ve zo. A par ih kan hmuh zo vek in Carrot ih Vitamin A ummi ai in Dandaluan ah Vitamin A hi a let 4 rori ih tam a rak si. Vitamin A hi mit cakvak tertu lawng si lo in a dam ter, mit na tampi khal a rak kilhim thei.

(2) Ruhcang a damcakter.
Kan ruhcang hrang ih thupibik cu Calcium dat hi a si. Cucu Dandaluan ihsin Cawhnawi kan in aiih a let 4 thotho ih tam in olsam ten kan ngah thei mai. Cawhnaw ngaina lemlo hrang ah tla cun thil tha lutuk rori a si bik.

(3) Thluak hnatuannak ah tampi a bawm thei.
Dandaluan hi Vitamin B nei tha tak a si ruangah hin kan thluak hnatuannak ah tampi a rak bawm. Thluak lam hnatuannak

(4) Lung lam buainak a kiamter thei.
A hnatuan daan cu a phun tampi a um ding nan a langsar deuh pakhat cu Potassiam dat a neihmi hi lan lung rak kiltu a si vek in thisen feh suak leh lut khal felfai ten a kilveng thei ruangah lung na nei lo ding tiang mi a kilhim thei.

(5) Thazang a hningter thei.
Vitamin C ih hnatuan maksa cu mi tampi kan thei cia ko ding. Cule, Laimi tampi hi Vitamin C hrang ih C-vit rak ei theu khal kan tampi ding a zumum. Dandaluan hin Vitamin C hi Vitamin C nei tam tiih lar emem Orange hnak ai hman in  a let 7 rori in a nei tam. Himi Vitamin C hin khawsik menmen, hritlang raibur menmen, awmna ve menmen, boruak a thlengawk lai ih cang theumi nat tenaupawl a kham in a do let theh thei. Taksa a nungter khal kan ti thei.

(6) Kansar nat hrik karhzai lo dingin a kilveng thei.
Antioxidant timi natnak dolettu a neihmi hin kansar nathrik lole kansar hma karhzai lo ding in a do theiih a dangdang ih kaisawng bet vivo lo ding khal in a kilveng thei.

(7) Naupai laiih thisen mal hrang ah a tha tuk.
Dandaluan hnah hi a tii (juice) ih tuah  in in theu sehla thisen mal ciamco ding a rak bawm thei. Naupai lai ah hin thisen mal (anemia) hi cang theumi a si.

(8) Haa khal a damcak ter.
A Calcium neihmi hi ruhcang hrang lawngah a rak tha ti men si hrih lo kan haa hrang rori khalah a rak thahnem tak rak siin. Haa a hngetkhoh ter vek in a hrisel ter.

(9) Rawleikaa a thaw ter thei.
Amino Acid timi a nei tha zet ih cumi hnatuan cu kan kaa ih a lut mi ei le in pawl hi thaw tak in in dolhter ti'n a tawizawng in kan rel men kung. Amino Acid kan tlaksam le cu ei le in kan hiar lo in kan eikaa khal a thaw thei lo.

(10) Thisen a kholhfai thei.
Tuitum cu a hnah men si lo in a kung lole a kung ih a phaw hi amalbik ah zarhkhat veihnih tal suang in a hang in theu sehla kan thisen a kholhfai thei ti a si. Thisen lak ih thisia (tur sia ) ummipawl khal a thianfai theh thei.

(11) Zuunthlum hrangah thisen thlum hi awmang tawk in a kilveng thei.
Dandaluan hnah suan mi hi zuunthlum nat nei cun zarhkhat ah veithum hrawng ei lole in theu sehla a zuunthlum a dem phah rori thei. Thisen a kholhfai thei kan ti zo kha. cumen lawng si lo in thisen feh sukso leh thisen ih thi thlum tivek pawl ih hnatuannak tiang ah a telpi vivo.

(12) Daileen harsa lo ding in mi a kilveng thei.
Dietary fiber ( fiber = pumpi hnatuannak ih thil thupi ngaingai sinak latu, ei le in ihsi ngah theihmi a si) ummi hin ek khal (constipation) ding khal a rak thleng danglam thei. Fiber ti cu pumpi sung damtertu tiih kawh mai tla ka hiar phahphah theu lam.

(13) Asthma nat nei hrang ah thil tha tak a si bet vivo.
Dandaluan hang hin asthma nat nei mina hi tampi a nat a demter thei ko ding. Taksa sung lam ih thaw kan thawt suaknak thli hri a cakvak ter thei ruangah astma a dem lole a dam ter thei.

(14) Pawhte ti a pungthang ter thei.
Himi kherkher hi cu Laimi zate ih kan theihnal(by heart) neknek mi a si awm! Nau pai lai hrang ah siseha, nau nei zo hrang ah siseha soisel bo ti ding khop ih thil tha rori a si.

Hnahcang par ih retmi Dandaluan par leh a rah.

(15) Hricu lole hmaibawl tla a tuamhlawm thei.
Antioxidant (taksa ih ummi tur sia rak dolettu) a nei kan ti zo kha ti. A hnah phom beek in a ti sawr aw la lemon ti malte thawn rawi in na hmai ah hnih aw. Minute 5 hrawng rei tiang in khatin tan hrih aw la cumi theh in fai te'n kholh sal leh aw. Hricu menmen leh hmaibawl menmen cu maksak lo ten a reh hlo lohli mai ding.

(16) Sam tlok a rehter thei.
Sam hrisel (nung) pangai hin Vitamin B3 (niacin) , Vitamin C leh iron (taandat) hi lo theih lo ih a ngah tengteng mi a si. Tuih Vitamin phunphun hi dandaluan hin lian tuk in a nei cia ruangah sam tlok tivek hi a kilveng thei. A hnah hi juice ah tuah in na in thei lole na thlung lu ah hnih in minute malte na ciah lawk thei.

(17)Ruhna (arthritis) tuamhlawmtu tha ngaingai a si.
Dandaluan hnan leh ciite malte (al tuk tul lo) suanrawi mi hi amalbik ni 15 sung, nitin pelh lo in hrawp theu sehla ruhna menmen cu a dam lohli thei mai.

(18) Thisen khawh ( thi khawh / blood pressure ) a kilkhawi thei.
Milai zate hrangah kan thi khawh umtu daan hi thil thupi ngaingai a si. Mina an check hmaisabik khal an thi khawh a si theu kha. Dandaluan hin potassium dat a rak nei tha hlenhli rak si. Cucun kan lung hrisel ter in a hnatuannak a felfai ter ih lung na tivek kilkhawi thei. Cuvek thotho in kan thisen khawh khal a tha tak dingin a kilveng thei. Lung cak lo cu kan thisen khawh khal mi a bang thei lo.




Zuk ;
google

Ref :
Benefits of Drumstick Leaf
Good reasons to eat Moringa Oleifera
Goodhealth Everyday
Healthy Foods 

KALAPE IH THATNAK MAKTARA PHUN (9)

Kalape (Chickpea) ti cun zo cio in ka thei theh ko ding. Ahleice in kannih khawte lam ih umpawl tla cun a cin a thokpek ihsin a lak tiang belcawng takih theifiang khal kan tampi ding a zum um. Cule, kalape hi cahnak a si ti khal sentet lai ihsin kan rak by-heart cia neknek mi a si kha. Sinan, kan rak theihmi te kha cu a mal tuk lai. Hitawk ah taksa hrang leh hriselnak lam ih a thatnak phun (12) in kan zohtlang pei uh , ti auh? 

Theih tha menmen ah, Kalape hi a hlan 7500 liamcia zomi ah Middle East lamah an rak ei thok zo ti a siih khuitawk in a thok in ziangtin an rak ei thok ti lawngte fiang felfai ih hawlhmuh ding a um lo. Tu ahcun ram tinkim ah himi pe ei lo a um nawn lo. Kawlram ah tla cun mak in mak rori in innsang tin deuh thaw ih kan hmeh le tihang thawbik pakhat a si ve kha. Kawl pawl khal an uar tuk theu ve. Thluak hrangah kalape hi a tha ngaingai an ti theu ih thawhhlam ah an ei nasa theu. Mithiampawl khal in kalape hi thluak lam hrangih thil tha ngaingai a si an ti ve ngai. 

  

A THATNAK PHUN PHUN (12) PAWL TLA CU:

(1) Zuunthlumnat (Diabetes)

Kalape hi fiber (a tawizawng cun taksa sungih hritepawl, mi hrisel cun fiber an nei tam ih anmah khal an dam ngaingai)  timi nei tha zet a siih himi hin thisen kulukus (blodd glucose) a bawm. Cun, thisen thlun a malter vivo bet thei. Harhdamnak lam ih tuantupawl cun Fiber hi nunau in 21-25 leh mipa 30-38 hi nitin ih kan ei le in mi ihsi ngah ding kan si tiah an sim.

(2) Ruhcang A Damter

Iron, phosphate , calcium, magnesium, manganese, zinc leh Vitamin K tivek, thirdat phunphun pawl khal lian zet ih neitu a si ruangah ruhcang hrangah thil tha ngaingai a rak si bet lala. Ahleice in vitamin K a neihmi hin ruhcang a hngetkhoh ter in a hrisel ringring ter.

(3) Kansar Nat leh Kalape

Thingthei rah tampi ahhin vitamin ummi bangaw tampi a um. Cule, fiber ti khal thingthei rah ihsi kan ngah mi a si theu. Sinan, kalape cun thingthei rah tam sawn ih neih ve lo mi , milai hrangih thil tha emem pakhat te hi danglam tak in a pai tel. Cucu, mirang cun Solenium tiin an ko ih thirdat phunkhat a si ve.

 Solenium hi lung lam hrangih hnatuan a si hlei ah sunglam hma lole pem , lole thling, lole natnak (inflammation) a kilhim thei ih tlun ah sunglam natnak karhzai bet lo ding khal in a kilhim thei. Sunglam natnak ziangziang simaw suak pang theumi hin kansar nat an suakter olsam thei *Folate cahnak a neihmi hin kansar nat cangsuak thei lo dingin kan taksa a rak kilhim ringring thei.

(4) Thin A Damcakter

Fiber tampi a nei ti lawng si hrih lo, potassium, Vitamin C leh Vitamin B6 a neihmipawl hi kan thin hrangih damnak sii hlir an rak si.Himi vitamin dang tampi ai in fiber a neitam hleice cuang ih hihin zuunthlum a rehter thei. Zuunthlum nat neilo cu an thin a harhdam cuang. 

(5) Thazang A Cakter

Kalape pawng khat kan suanmi ah Copper timi cahnak 64% a tel ih Iron timi cahnak 26% a tel ve. Himi pahnih hi rualpi tha vek ih hnatuan tlangmi an si vek in milai hrang ah thazang cahnak khal an si. 

(6) Pumsung Hnatuannak 

Fiber nei tha tak ti men si lo in a neihmi Fiber hi cu danglam tak in cemral har ti a si. Cucun thisen sung ih um kan tulmi thisen thlum hrangah hna a tuan.

(7) Tawlnak Hrang lam khalah a thahnem 

A neihmi vitamin dangdang leh a thatnak phunphun cu ret that in a olsam zawng in ziangtin tawltheinak mi a pe ti kan ruat tlang sawn pei. A tlangpi thu in rawl lole ei le in ei tam in tam pawl hi hin thau a ngah awl cuang. Kalape cu pumsung ah reipi a cam ih cumi cun rilrawng leuhleuh lo in mi a tuah ih ruangah thildang ei le in hawl bet ciamco a tul nawn lo. 

(8) Kan Vun Kilkhawitu Tha khal a si.

 Kalape pawngkhat ah thirdaat 85% rori a nei, cucu a tawizawng cun antioxidant (sunglam ih natsia rak khamtu) nei tha zet a si kan ti thei. Himi daat hin UV nizung ihsi kan ngah theimi vun natnak tiang a kilhim thei. 

(9) Thluak lam hrang khalah a tha ngaingai. 

Choline tha nei tha ngaingai a si. Choline hi vitamin cikhat tiih rel khal a si lo vek in thirdaat phun khal ah a tel ve cuang lo. Sinan, a hnatuan ropi taktak pawl cu thin le lung damcaktertu, thluak khal a cakter theitu , kan taksa cangvaihnak hrang khal ih tha tivek an si. 

Zuk : 
Google

Rawnmi ;
MedicalNewsToday
Healthfitnessrevolution.com
ChickpeasWikipedia.com
Organicfacts.net