BAWKBAWN KAN EI IH A THATHNEMNAK HREKKHAT

Asia mi lawng si loih leitlun pumpuluk ei tha lakih mi tampi ih ei a hlawhtu bawkbawn hi a hmin kan kawh daan a bangaw cio lo men thei! Cuvek cekci in kan suan leh kan tuangtim, kan tuah dan ih zirin a thawt dan leh a thawtnak khal a danglamaw bet vivo thei ding. Sinan, thil tha kan tawmawk theh theimi umsun pakhat cu kan taksa hrangah thathnemnak tampi a neihmi hi a si.

BAWKBAWN THUHLA THEIHTHA HREKKHAT...

USA leh Australia English pawl cun eggplant ti'n mi tampi ih kan theihmi vek in a hmin an kawh lai ah UK English ve thung cun "aubergine" ti'n a rak ko deih cuteh! Cun, India lam hin "brinjal" tiin mirang tong sangin an ko ve thungih cuvek thotho in, Asia ram tamsawn khal in a hmang ve. Bawkbawn hi ziangtik kum ciah in an rak ei thok ti hi a fiang deuh lonan kum'1767' hrawngah 'eggplant' tiin mirangpawl in a hmin an rak ko thok zo rak siin. Bawkbawn hi Asia, Europe, Middle East lam leh Africa lam khal hin bangran te'n kan duhtlang vialvo cu a si.

BAWKBAWN NGAIHLO UM PANG THEIMIPAWL...

A kung leh a hnah daingah ruangah mi a thak thei ih a hel ih ei cun a kha in dang a pakter theh thei. Cun, a hmincia ei hmanah ngaihlo pang ahcun pum tla a nater thei in, dang khal a sar thei. Lu tla malte a nater thei in vun a thakter thei. Hmul paate neimi a si ruangah a rah , a hnah leh a kung kan daingah men khalah kan taksa vun a thakter in a sahal ter thei.

Bawkbawn ih Thathnemnak Ci (13) In Kan Thlir Tlang Pei
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

(1) Bawkbawn hin fiber(hri hram) leh antioxidants( sunglam thilsia dolettu) thahnem tak a neiih  himi hi kansar (cancer) nat hrang raldotu thatuk a sinak cu a si. Fiber hin sunglam ih thilsia a thiangfaiter ih antioxidants ve thung in taksa sung ih cells ti se theipawl a rak dolet ringring ve.

(2) Bawkbawn hi calorie(hriak) 25 lawng nei a si ruangah taksa rih lam thumter (weight loss) nak khalah thahnem tak ih mi bawmtheitu a si.

(3) Lungphucawl cang lo dingin mi a kilhim thei. Fiber , potassiam leh Vitamin B6,etc.. pawl a neihmi hin kan lung hnatuan nasa te'n a bawm thei ih a cakvak ter thei.

(4) Thii-khawh a kilveng thei. Vitamin phunphun a neihmi hin thii-khawh rang tuk ding a kilhim thei in punghman (nuamnai deuh) dingin hna a tuanter thei. Thii-khawh punghman a si ding hi a thupi ngaingai.

(5) Zuunthlum nat nei hrang khalah a tha tuk thotho. A sanbik cu, Fiber tampi a neihmi hin thisen lakih thi-thlum ummipawl hi a rak kilveng ringring ruangah a si.

(6) Vun a hning ter thei. Antioxidants thahnem tak a neihmi ruangah kum a upat ih vun cuar ding tla hi cuar lohli lo dingin a kilhim thei ih tlunah tidai tampi a paitelmi khal hin toxins (taksa sungih um tursia) pawl a malter vivo thei in vun a nonal ter thei. Vun rawng khal a tliang ter thei.

(7) Bawkbawn ah phytonutrients cahnak a um tel ruangah thluak hnatuan tertu thahri leh a dangdang pawl siat mai lo dingin a kilkhawi thei. Himi phytonutrients hi thluak caktertu hmanrua tha tak pakhat khal a si ve.

(8) Kuakfawp bang ding khalin tampi mi a bawm thei. Bawkbawn ah hin kuak ih telve mirang tongih nicotine timi dat a tel ve ruangah kuakfawh rawp tuk ding a demter thei in kuakfawh tiang mi a col lanta ter thei.

(9) Pumpi a hahdam ter thei vek in pumsung ih rawl rialnak hnatuan khal tangkai tak in a rak bawm thei ve. Hi khal hi bawkbawn in fiber tampi a neih ruangah a si. (Fiber tammi ei le in uar sehla pumpi na a um mal zet ding.)

(10) Ruhcang lam buainak phunphun hrang khalah bawkbawn hi a thahnem thei ngaingai. Iron(tan dat), magnessium leh calcium a paimipawl ih hnatuan duhum ngaingai ruangah a si.

(11) Thisen mal (anemia) nat khal a demter thei. Iron tampi a neihmi ih hnatuan thatnak zar ruangah thotho a siih himi thisen mal (anemia) nat kan theihthiam olsam theimi a langdan hrekkhat tla cu, zawng hngeuhngeu tivek, san leh vang um hran loih luaksuak tivek, vun thim niamniam tivek, nat dang nei hran lo ih thawthawt harsa tivek, thinphu dik lo, kut leh ke lam hlum theilo ih dai ttiamttiam ringring tivek, luna menmen tivek pawl tla an si.

(12) Bawkbawn ah folic acid timi thahnem tak a rak um bet vivo ruangah nunau, ahleice in naupai hrangah ei tha ngaingai mi a si. Naupaitu nu hrang lawng si lo'n a paimi naute hrang khalah thil tha ngaingai a si.

(13) Nui pumsung ih pai rero laimi naute a damcak ter in a cakvak ter thei. A tum lam khalin a thanglian ter thei.

BAWKBAWN BAWL DAAN CI (2)


1) Suan hmin ih ngapih tii thak tawh..
* Fai tei'h khol ih a lai ihsi phel. (zuk ih ta vek cancan khal in, lole nangmai duhdan in)
* Tiso ah kholhfai leh ah ciami thlak, hmin ceu sisi ih hel lo dingih suan.
* Hnakphek hmui phommi ah ngapih rawi in serthur na sorh thei.(a al, a thak leh a han dan kha mai duhdan).
                                  (LOLE)
* khasuan sen, a rang, sawhthing malte, ngapih rawhmi mallai, hnakphek hring, hnakphek pi leh kawlhang (bawnthur) rawhmi mallai phom rawi in na tuah thei.
NOTE : Himi hnakphek tii na tuahmi ah khasuan hnah lole nannan hnah ah sersi mi na rawi thei.



2) Zawngtah mu leh hnakphek thak thawi kio..
*Fai tak ih khol ta in sawl zerzi ih ah ( paa tuk siri lo deuh leh sah hlelhlel tuk lo in)
*Khasuan sen, suan rang, sawhthing mallai leh ngapih mallai phomrawi. (ngapih lo khal in a poi lo)
*Siti sa cia ah a parih phomciamipawl thlak in khasuan a hmin deuh tiang cawk rero lawk
*A netnak ah bawkbawn ahlep mi thlak in tidai malte rawi ih suan rero ding.
*Bawkbawn a hmin zik thlang ti ciah zawngtahmu (zawngtah pi mu lole Japan zawngtah mu) kholhfai ta ih thlak top ding.
*Ei zik zawng ah khasuan hngah lole nannan hnah ah cipmi mallai a par ah phulh sersi thei sehla a rim a thawter in ei kaa khal a thawbetter thei.
Note : Zawngtah mu a hmin deuh duh le tuan deuh ih thlak a hel deuh duh le bawkbawn hmin zik zawng ciah thlak.

Photo credit : Google Pictures. 

EI THA NGAINGAI RAHNAL

Rahnal , sawhnal , hmehnal hi a hmin kan hman dan a bangaw loih kan ei duh dan tla a danglam theu. A fiangfai in ziangtik kum ah an rak ei thok (lole) an rak thei thok ti hi theih a si lo nan amalbik ah kum 3500 luan mi ah rawlhmeh ih hman a rak si zo ti a si. Rahnal ei lo ram um lo khop in a lar ih zo cio ih ei duhmi khal a si.

Mak ve maimai in, nauhak laiih kan zir ah Lady Fingers ti a si nan mirang tampi hin himi hmin an thei ve lemlo. Lady Fingers ti ai ah #Okra tin an thei lar deuh sawn ih lar lemlo in #gumbo tiih a kotu khal an um. #Japan khalin Okra tin an ko ve mai theu.

Rahnal a larnak san bik cu a neihmi Vitamin C, Vitamin K leh Folate acid pawl ruangah hin a siih #kiwi rah thawn khal in milai taksa hrangih an thatnak tampi bangaw a um. A hlei ce in ,
- fiber tampi an nei
- pumpi hnatuan a bawm
- thisen sukso a kilkhawi
- kan taksa ih tulmi thil thlum hi a tha tawk ciah dingin a zuh bawm



RAHNAL Gram 100 KAN EIMI AH ...

 1)  Fiber                        2.5gm
 2) Vitamin C.                16.3milligram
 3) Folate.                       46 micro grams
 4) Vitamin A.                 283 international unit, 6%RDA
 5) Vitamin K.                 40micro gram
 6) Niacin(V.B3)             0.9mg
 7) Thiamin (V.B1)         0.1 mg
 8) Vitamin B6.                0.2mg
 9) Magnesium                36mg
10)Manganese                0.3mg
11)Beta Carotene.           225mcg
12)Lutein , Zeaxanthin    516 mg

100gm kan ei in hizat vitamin leh tandat , kan taksa ih tulmi kan ngah ih ei uar tluktu cu um lo lawlaw. 

A Thatnak Ci (13) in kan thlir tlang hnik pei...

1)  Naupai hrangah uar thei a tha. (Vitamin B a neihmi hin kan taksa sungih cells thar a pung cakter ih cells hlun pawl a kilkhawi ringring. Naute a hrisel ter. Vitamin C,Vitamin B le folate acid a neihmipawl hin pumsungih naute damcak leh hrisel dingin an rak tuamhlawmih nau neih tla a ol phah ti'n mi tampi in an zum.

2)  Zunthlum hrangah a tha tuk lala. (Zunthlum neitu.cun rahnal hi pham ciamco mai a tha. Fiber a neihmi leh nutrients a neihmipawl hin kan thisen sungih a ummi (thi thlum" hi an kilkhawi ih zunthlum a demter thei vekin zunthlum cang lo ding khalin mi a kilhim thei.)

3)  Kaileng na a bawm. (Mithiam pawlih an hawl hmuhmi , kum 2005 , October thla ih Jilin Medical Journal ih an tarlang dan cun rahnal hin kaileng na cang lo dingin a kilhim thei tin an ngan. Zunthlum nei 50% in kaileng na an nei cih lohli.

4)  Pumpi a thiangfai ter. ( Fiber tampi a neih ruangah kan ei le in mi pawl rialcip dingin kan pumpi a bawm. A lut lam lawng a bawm si lo in a suak lam khal a felfai ter.)

5) Pumpina (ulcer) nei rero laimi hrang khalah a tha tuk. Pumpi hma hil vivo dingih vun a thlengawk lai ah himi rahnal hin nasa tak in a rak bawm ih hma dam lohli dingah a tangkai zet.

6) Asthma nei hrangah a tha tuk. (Thaw kan lakluhnak leh ka suahternak lamzin a thiangfai ter ih a ongter.)

7)  Vun a hrisel ter. (Vitamin C a.neihmi hin kan taksa vun a hningter ih taksa sungih tissue pawl a tuah tha bet. Cumi hin vun a engter ih mi a nonal ter.)

8)  Ttawl duh hrangah a tha. (Calorie malte lawng a neih ruangah ttawl duh ih a zuam rero tu hrangah ei tha tak mi a si. )

9)  Hriak(thau) leh cholesterol a nei ve lo lawlaw.


10) Protein tampi a neih ruangah mino leh mi lekmi hrangah ei uar a tlak ngaingai. Tha a tlungter in thacahnak khal mi a rak bawm ve thei.

11)  Vitamin K a neihmi hin ruhcang a hrisel ter.












12) Vitamin A tampi a neih ruangh mit hrangah thil tha zet siin mit hmuhnak a fiangter deuhdeuh thei. Thahnem tak in mitlam buainak dangdang tla a kilhim thei.

 13)  Middle East  leh South East Asia hmunram pawl ahcun rahnal hin thluak a thiangfai ter ih a cakter tin am zum. Cumi ruangah , cazir lai tampi cun an ei uar in an ngaina zet cuang.



Ei duh dan a bangawk lo vek in a tuah dan khal phun tampi a um thei. A olsamnakbik cun fai takih kholh, hnakphek tii ih tawh, lole kholhfai ta ih sauhhleuh duak khal a poi lo.

1) A rawh ih ei khal a thawt dan a danglam ve nasa ih thilrawh ngainapawl hrang betbet ahcun eika a thawter bet nasa ding.
*fai tak ih kholh (hmul nei a si ruangah 'tengteng')
*tidai hnong tuk lo ding ih ret thei a tha.
*malte in namte ki thawi lole haathercoihnak thawi dawh ong deuh.
*soya sauce (ngan-pia-yi) tii ih ciah. (al tuk lo dingih ralrin)
*a thak duh hrangah hnakphek phom leh soya sauce rawi.
*fungte ih thul ih rawh.
(thil kang zianghman a tha a um lo ruangah a kang lo dingih kil)

 2) Ngapih leh Hnakphek thawi kio.
*fai tak ih kholh. ( hmul neimi a siih ralrin a tha)
*fate te ih tan lole sawl deuh nawn ih ah (sah tuk lo in)

A hnakphek tuah dan....
*hnakphek tum (thak tuk lo pawl) mallai
*khasuan sen mallai
*khasuan rang (na duh rawi, duh lole rawi lo)
*sawhthing maltak te'n
*ngapih mallai
*hnakphek thakpawl (a thak ngainatu hrangah)

-Himipawl hi phom rawi theh ih sitii sa ah kio lawk ding.

-Khasuan rawimipawl an hmin thlang ding tiin kholhfai leh ah-lep ciami rahnal thlak lut top.
-A hmin ceu ding ti hrawng in lang (cawi) lohli sal.


Thulaknak : Internet , online , website
                 : Nyonya Cook Book (2011,Malaysia)
                 : Keimai duhdan ih ka tuah theu dan recipe