Kawlthei ih Thatnak Phunphun
Asia ramtin ahcun upa
ee, nauhak ee ti lo in Kawlthei hi kan thei theh cio. Western leh Europe lam ah
lawngte a theilotu mi tampi an um men ding. A thawtnak duh ih eitu leh intu mi
tampi an um lai ah a thatnak ngainat sawn ruangih ei le in tu khal bolo in an
rak um vet hung lala. Kannih Lai khawte lam hmanah a thatnak zar kan zo cang a
tam ve thlang nasa ke. Ahleice in sungdawk lai ah tla cun Kawlthei kuh note
lole a zik vek tla kan rak ei ter aw theu ih a rak tha taktak ngai theu.
A thatnak tampi a ummi
lak ihsin a langsar deuh pawl leh kan theih olsam deuhmipawl kan tarlang hnik
pei,
(1 (1) Taksa A
hriselter.
Kawlthei hi Vitamin C
nei tha tak thingrah a si ve ruangah Orange kan ngainat vek ih ngainat theih a
si ve. Vitamin C hin kan taksa a nungter in a hriselter ringring. C Vit kan ei
theunak san khal kha kan taksa hriselter ding in leh ti nung hliahhli dingin a
si theu kha.
(2) Kansar nat a
kiamter thei.
Natnak dotu ih thahnem
ngaingai ‘lycopene’, ‘quarcetin’, Vitamin C leh thildang cahnak a neihmipawl
hin kansar nat suak lo ding in (lole) kansar nat pungthang lo dingin a kilkhawi
thei. Kawlthei ih thatnak hin tilmu kansar (prostate cancer) lole pawhte
kansar(breast cancer) hiang vek lamah hna a tuan hleice cuang a si titu siibawi
khal an um.
(3) Thisen thlum ih
rualtha khal a si.(diabetes)
Fibre timi hi milai
taksa hrangih thupi tak thilri a neih ruangah thisen sungih a um ve mi thisen
thlum karhzai bet vivo lo dingin a kilkhawi. Thisen lakih a thlummi a tam tuk
tik ah thisen thlum nat kan neih phah theu. Hih Kawlthei in cumi thisen thlum
pungthang lo ding ih a kilkhawi thei ruangah ei uar ding thingrah cikhat a si.
(fibre nei tam le tam lo cu taksa tunghmun leh hrisel lo khal in tahthimnak kan
tuah thei. Fibre nei tam cun pumnat tivek an neih maimai lo vek in hritlang
raibur leh nat terek vek an nei ve lemlo. Natnak sang deuh khal an nei maimai
lemlo. A tawizawng cun lenglam leh sunglam damcahnak hrangih tuanvo latu thil
thupi cikhat kan ti thei mai.)
(4) Lung a damcakter.
Milai pakhat ih
hriselnak ah lung a that ih a damcah that ding hi nunnak pakhat vek tluk ih
thupi mi a si ve. Lung tha lo, lung damcak lo tivek a um hnu hi cun natnak ci
phunphun in a kaihnawih bet vivo ve mai. Kawlthei hin taksa sungih potassium
leh sodium ih hnatuan a tluangtlam ter. Cuvek thotho in zuun thlum nat khal a
malter vivo thei. A tawi zawng cun thisen a thianfaiter ruangah lung a cakvak
phah ti khal in kan sim thei.
(5) Sungdawk hrang ah
a tha ngaingai.
Himi sungdawk thuhla
ahcun siibawi ih sim le rel hman tullo in Laimi zatei’h kan theih cia zo ka
zum. Ahleice in Kawlthei note lole a hnah note tivek hrawng khaw! Himi khal a
fibre neihmi ruangah thotho a siih milai pakhat in nitin kan ei le in ah fibre
ngah ding hi kan tulmi pakhat a si ve. Sinan, Kawlthei pumkhat kan eimi in
nikhat ih amalbik kan ngah tulmi fibre zate’n famkim tak in in pe lohli thei.
(6) Mit hrang ih
thazang a si hrih bet.
Kawlthei hi mit hrang
ih tha ti khal ih rel uarmi thingthei rah cikhat a si ve. Vitamin A a neih that
ruangah a si. Olsam te ih mitmal lohli ding a kilveng thei ti men hman silo in
mitmal lo ding tiang a kilkhawi thei. Carrot tluk ih Vitamin A neih tam cu a si
lo nan awmang tawk tak cu Kawlthei hin a nei ve ko.
(7) Haa na leh kamhma
vek hrang khalah thil tha ngaingai a si.
Tuitum cu a rah ngai si
lo in a hnah sawn ah a si thung. Haa na a suahnak san hi kaa leh haa karlak
tivek ih nathrik(gems) ruangah a siih Kawlthei hnah sawrmi hin himi nathrik a
that thei. Kaa sung hma nei pawl khal in himi ti hi an hmang theu.
(8) Naupai hrangah uar
tlakmi Kawlthei.
Kawlthei hin Vitamin
B9 leh Folic a neih thathnem ruangah naupaipawl hrang ah uar tlak ngaingai mi
thingthei rah a si. Vitamin B9 leh Folic thacahnakpawl hin pumsung ih paimi
nautei’h thluakcahnak hrangah an bawm thei. Cule, thluak lam buainak nei lo
ding tiang naute khal an kilkhawi thei.
(9) Taksa kham tettet
bawmtu tha khal a si.
Magnesium thacahnak a
neihmi hin kan tit leh sa dir rinaw tuk ding a dulter thei ih cumipawl hin ti
nohnoh ih lunghnok ding kan thuruahnak khal a dulter thei. Bang hnephnep ih
hnatuan ban hnu lole ning hniaphniap ko ih zung hnatuanpawl hrang ah Kawlthei
hi ei tlak ngaingai thingthei rah pakhat a si. Taksa a dulter (relax) ter.
(10) Thluak hrang ih
tha tak Kawlthei.
Kawlthei ah Vitamin
B3, Vitamin B6 lole niacin leh pyridoxine ti khalih kawhmi vitamin a neih
thathnem tak ruangah thluak leh taksa pengdang ih luang lut leh suak thisen a
felfaiter, thluak lam hnatuan a tluangtlamter, thuruahnak buainuaih ih thluak
hnok tuk ding khal a relax ter thei tin India siibawi, Dr.K Ahuja in a sim.
(11) Taksa rihlam a
niamter thei.
Kawlthei hi a thlum
nei mal zet ih lar Apple, Orange, Grape leh thingthei dangdang tampi ai hnak
hman ih a thlum malte nei fang a siih himi hin taksa rihnak tlaniam lohli
dingah mi a bawm thei. Kawlthei ih hnatuan dan cikhat leh cu kan taksa sunglam
a damcahter ih a hriselter ruangah an hnatuan a tluangtlam phah.
(12) Awmna leh
khuhkhuh.
Kawlthei hi thingthei
rah tampi lak ih Vitamin C leh Iron (tandat) nei tha tak thingrah cikhat a si
ih himi Vitamin C leh Iron hin khawsik leh nat terek (hritlang raibur) menmen
vek cu an rak kham thei. Ahleice in Kawlthei kuh, a hnah note pawl hi himi
hrang ih tha an si.
(13) Taksa a nonal
ter.
Kawlthei hi Vitamin A,
Vitamin C leh taksa sunglam natnak dolettu nei tha tak a si ruangah vun a mam
reiter in a hriselter ti a si. Vun a mam rei leh a hrisel cun tar lohli in an nonal
rei cuang.
Sirhsan :
ThebenefitsofGuava
healthandguava
effectsofguava